7371- İbnu Abbâs -Allah ondan ve babasından razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, Muâz ibnu Cebel'i Yemen'e vali ve bir davetçi olarak gönderdi. (Hadisin geçtiği yer: 1395, 1458, 1496, 2448, 4347, 7371, 7372)

«Ey Muhammed! De ki: İster Allah'a dua edin, ister Rahmana dua edin; hangisiyle dua ederseniz, en güzel isimler O'nundur.» (İsrâ: 110)^[1774]

7376- Cerîr ibnu Abdullah -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "İnsanlara merhamet etmeyen kimseye Allah merhamet etmez."^[1775] (Hadisin geçtiği yer: 6013, 7376)

7377- Usâme ibnu Zeyd -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin kızı Zeyneb, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme: Oğlum öldü, benim yanıma gel, diye haber yolladı. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem de ona birini gönderip selam yolladı ve şöyle buyurdu: "Veren de alan da Allah’tır. Herkesin ömrü Allah’ın katında belirli bir zamana kadardır. Sabret ve sabrın karşılığı Allah’tan dile."

7378- Ebû Mûsâ -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem şöyle buyurdu: "İşittiği ezaya karşı Allah Azze ve Celle’den daha hilm sahibi yani hak edene cezasını hemen vermeyen başka bir kimse yoktur. Onlardan bir kısmı Allah’a oğul isnad ederek O’na şirk koşuyorlar, Allah Azze ve Celle ise onları afiyette kılıyor ve onlara dünyada iken her türlü rızkı veriyor." (Hadisin geçtiği yer: 6099, 7378)

«Ğaybın alimi olan Allah, ğaybını dilediği peygamberden başka hiç kimseye bildirmemiştir.» (Cin: 26)^[1777]

«Kıyamet gününün vakti hakkındaki bilgi, şüphesiz Allah katındadır.» (Lokmân: 34)^[1778]

«Bununla beraber Allah, sana indirdiği Kurân'a şâhidlik eder ki, onu bizzat kendi ilmiyle indirmiştir.» (Nisâ: 166)

«Bir dişi, O'nun ilmi olmadan ne gebe kalır, ne de doğurur.» (Fussilet: 47)

«Kıyametin vakti hakkındaki bilgi Allah'a havale edilir.» (Fussilet: 47)^[1779]

Her kim de sana, yarın ne olacağını bilirim derse, muhak­kak o yalan söylemiştir. Allah Azze ve Celle şöyle buyurmuştur: «Göklerde ve yerde ğaybı Allah'tan başka kimse bilmez.» (Neml: 65) (Hadisin geçtiği yer: 3235, 4612, 4855, 7380, 7531)

(Bütün selamlar, salavât ve güzellikler Allah’adır. Allah’ın selâmı rahmeti ve bereketi senin üzerine olsun. Selam, bizim ve Allah’ın Salih kullarının üzerine olsun. Ben şehadet ederim ki, Allah’tan başka hakkıyla ibâdet edilecek başka bir ilâh yoktur. Yine şehâdet ederim ki Muhammed Allah’ın kulu ve Rasûlüdür.)^[1782] (Hadisin geçtiği yer: 835, 1202, 6230, 6265, 6328, 7381)

7382- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah yeryüzünü dürecek, sağ eliyle gök­leri dürecek, sonra: Melik benim. Yeryüzünün hükümdarları nerede? diyecek."^[1784] (Hadisin geçtiği yer: 4812, 6519, 7382, 7413)

 

«Allah, dâima gâlibtir; hikmet sahibidir.» (Haşr: 24)^[1785]

«Daima kuvvet ve galebenin  Rabbi olan  Rabbin, onların isnad ettikleri sıfatlardan münezzehtir.» (Sâffât: 180)^[1786]

«Şeref, Allah'a ve Rasûlü’ne aittir.» (Munâfikun: ^[1787]

 

 

 

-"Ey Abdullah ibnu Kays! Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh" (Allah’tan başkasında güç ve kuvvet yoktur) de! Muhakkak ki o cennet hazinelerinden bir hazinedir." Veya da Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Sana bir kelimeyi sana bildireyim mi?" buyurdu. (Hadisin geçtiği yer: 2992, 4205, 6384, 6409, 6610, 7386)

7389-  Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle bu­yurdu: "Ben, Taif’ten kederli ve hayretli bir hâlde yüzümün doğrusuna Mekke’ye dönmüştüm. Bu hayretim Karnu’s-Seâlib mevkine kadar devam etti. Burada başımı kaldırıp semâya baktığımda beni gölgelendirmekte olan bir bulut gördüm. Buluta dikkatle baktığımda bunun içinde Cibril bulunduğunu gördüm. Cibril bana nida edip şöyle dedi: Allah, kavminin Sen’in hakkında dediklerini ve Seni korumayı reddettiklerini muhakkak işitti."^[1801] (Hadisin geçtiği yer: 3231, 7389)

7390- Câbir ibnu Abdullah’tan, -Allah ondan razı olsun- O şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bize, Kurân’dan bir sûre öğretir gibi işlerimizin hayrını istemeyi yani istihâreyi öğretirdi. Şöyle buyurdu: “Sizden biriniz bir iş yapmaya niyetlendiğinde farz olmaksızın iki rekât namazı kılsın. Sonra da şöyle desin:

 

 

7391- Abdullah ibnu Ömer -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem çokça: "Ha­yır, kalpleri evirip çeviren Allah’a yemin ederim ki" şeklinde yemin ederdi. (Hadisin geçtiği yer: 6617, 6628, 7391)

Buhârî şöyle dedi:أَحْصَيْنَاهُ  Onu ezberledik, manasınadır. (Hadisin geçtiği yer: 2736, 6410, 7392)

7395- Ebû Zer -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem geceleyin yatağına yattığı zaman: "Bismike emûtu ve ehyâ" (Senin ismini anarak ölür ve dirilirim) der idi. Uyandığı zaman da şöyle derdi: "Elhamdulil-lâhil-lezi ehyânâ ba’de mâ emâtenâ ve ileyhin-nuşûr" (Öldürdükten sonra bizi dirilten Allah’a hamd olsun. Dönüş O’nadır.) (Hadisin geçtiği yer:  6325, 7395)

7397- Adiy ibnu Hatim -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme: Av köpeklerimi avın üzerine salıyorum, dedim. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem de şöyle buyurdu: "Sen av için eğitilmiş olan köpeklerini Allah'ın ismini^[1806] zikredip de av üzerine saldığında onlar avı senin için tutmuşlarsa, sen o av etini ye. Sen demirli okunu ava attığında avı yaralamışsa, onu da ye!" (Hadisin geçtiği yer: 2054, 5475, 5476, 5477, 5483, 5484, 5485, 5486, 5487, 7397)

7398- Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Bir topluluk şöyle dedi: Ey Allah'ın Rasûlü! Bir kavim bize et getiriyor. Biz, hayvanları keserken onların besmele çekip çekmediklerini bilmiyoruz. Bu etleri yiyelim mi? Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Bu etler üzerine siz besmele çekin ve yiyin" buyurdu.^[1807] (Hadisin geçtiği yer: 2057, 5507, 7398)

7399 -Enes ibnu Mâlik -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem kurban bayramın­da Allah'ın ismini söyleyerek ve tekbir getirerek iki koç kurbanı kes­ti. (Hadisin geçtiği yer: 5553, 5554, 5558, 7399)

Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, Hu­beyb ve arkadaşlarının musibete uğradıkları gün sahâbîlerine onla­rın haberini bildirmiştir. (Hadisin geçtiği yer: 3045, 3989, 4086, 7402)

7403- Abdullah ibnu Mesud -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi:  Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: " Allah'tan daha kıskanç hiçbir kimse yoktur. Mü'minleri Allah'tan ziyâde kötülüklerden koruyan bir kimse yoktur. Mü'minlerin en büyük koruyucusu olduğu için Allah, açık, gizli bütün kötü­lükleri, çirkin işleri haram kılmıştır. Bir de Allah'tan daha çok övülmeyi seven kimse yoktur."  (Hadisin Geçtiği yer:  4634, 4637, 5220, 7403)

7404- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah mahlukları yarattığı zaman kendi yanında Arş’ın üstünde olan kitabında ‘Rahmetim öfkeme gâlip olmuştur’ diye yazdı."  (Hadisin geçtiği yer:  3194, 7404, 7416, 7553, 7554)

«De ki: Allah, sizin üzerinizden^[1811] azab göndermeye kâdirdir.» âyeti inince Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem:

«veya sizin ayaklarınızın altından» Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem:

 

 

7413- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem: "Allah yeryüzünü dürecek" buyurdu. (Hadisin geçtiği yer: 4812, 6519, 7382, 7413)

 

Yahya İbnu Saîd el-Kattân bu hadîsi söyledi de bunda şunu ziyâde etti: Fudayl ibnu Iyâd, Mansur'dan; O da İbrahim'den; O da Abîde'den; O da Abdullah ibnu Mesud'dan şunu ziyade etti: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, yahûdî âliminin Tevrat'tan naklettiği bu sözünden hoşlanarak ve onu tasdîk ederek, azı dişleri görülünceye kadar güldü. (Hadisin geçtiği yer: 4811, 7414, 7415, 7451, 7513)

7416- Muğîra ibnu Şu'be -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Sa'd ibnu Ubâde:  Karımla beraber bir erkek görürsem, hiç aman vermeden onu kılıcımın keskin ağzıyla vurur öldürürdüm, demişti. Onun bu sözü Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme ulaşınca, yanında bulunanlara şöyle buyurdu: "Sizler Sa'd'ın bu kıskançlığına şaşıyor musunuz? Emîn olu­nuz ki, ben ondan daha kıskancım. Allah da muhakkak benden da­ha çok kıskançtır. İşte Allah'ın bu kıskançlığından dolayıdır ki, Allah açık, kapalı bütün çirkin işleri haram kıl­mıştır. Allah'tan daha çok hücceti seven hiçbir kimse de yoktur. İşte bundan dolayıdır ki, Allah birçok müjdeciler ve uyarıcılar gönder­miştir. Bir de Allah Azze ve Celle’den daha fazla övülmeyi seven kimse de yoktur. İşte bundan dolayıdır ki, kendisine itaat edenlere cenneti vaad etmiştir." (Hadisin geçtiği yer: 6846, 7416)

«De ki: Şahidliği en büyük olan şey hangisidir? Yine de ki: Benimle sizin aranızdaki yegâne şahit Allah'tır.» (En'âm: 19)

7417- Sehl ibnu Sa'd es-Sâidî -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bir kadınla evlenmek isteyen bir erkeğe: "Kurân'dan ezberinde bir şey var mı?" diye sordu. O da: Ezberimde şu ve şu âyetler var, diyerek surelerin adını söyledi. (Hadisin geçtiği yer: 5029, 5030, 5087, 5121, 5126, 5132, 5135, 5141, 5149, 5150, 5871, 7417)

Ben hemen deveyi aramak üzere gittim. Bu sırada benimle devem arasını serâb kesiyordu. Allah'a yemîn ederim ki, keşke devem gitmiş olsaydı da ben yerimden kalkmasaydım ve Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin söz­lerini dinleseydim diye arzu ettim! (Hadisin geçtiği yer: 3191, 4365, 4366, 7418)

«(Ey Muhammed!) Hani sen, Allah’ın kendisine nimet verdiği ve senin de nimete kavuşturduğun kimseye "eşini kendinde tut, Allah’tan sakın" diyor, Allah’ın açıklayacağı şeyi içinde gizliyor ve insanlardan korkuyordun.» (Ahzâb: 37) âyeti, Zeyneb ibnu Cahş ile Zeyd ibnu Harise hak­kında inmiştir. (Hadisin geçtiği yer: 4787, 7420)

7421- Enes ibnu Mâlik -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Hicâb âyeti (Ahzâb: 53) Zey­neb bintu Cahş'ın evlenmesinde indi. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem  o gün Zeyneb'in düğün yemeği olarak insanlara et ve ekmek yedirdi. Zeyneb bintu Cahş, -Allah ondan razı olsun- Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin diğer hanımlarına karşı övünür ve: Muhakkak ki Allah, beni semada evlendirdi, derdi. (Ahzâb: 37) (Hadisin geçtiği yer: 4791, 4792, 4793, 4794, 5154, 5163, 5166, 5168, 5170, 5171, 5466, 6238, 6239, 6271, 7421)

"Şüphesiz cennette yüz derece vardır. Allah onları Allah yolunda cihad edenler için hazırlamıştır. İki derece arasındaki uzaklık, gökle yer arasındaki uzaklık gibidir. Siz Allah'tan istediğinizde Firdevs'i isteyin! Çünkü o, cennetin en üstün olanıdır. Firdevs'in üstünde Rahmân'ın Arş'ı vardır. Cennetin ırmakları Firdevs'ten fışkırıp akarlar." (Hadisin geçtiği yer: 2790, 7423)

«Güneş, kendine âit bir yer çevresinde akar gider. Bu, daima gâlib olan ve her şeyi hakkıyla bilen Allah’ın takdiridir.» (Yâsîn: 38)^[1819]

Bu okuyuş, Abdullah ibnu Mesud'un okuyuşunda böyledir. (Hadisin geçtiği yer: 3199, 4802, 7424)

«Ey mü'minler! Size, kendi içinizden, sıkıntıya uğramanız kendisine ağır gelen, size düşkün, mü'minlere karşı şefkatli ve  merhametli bir Peygamber gönderilmiştir. Bununla beraber (ey Muhammed! Senden ve senin getirdiklerinden yine de) yüz çevirirlerse, de ki: "Allah bana yeter. O’ndan başka ilah yoktur. O’na güvenip dayandım. O, büyük Arş’ın sahibidir.» (Tevbe: 128-129) (Hadisin geçtiği yer: 2807, 4049, 4679, 4784, 4988, 4989, 7191, 7425)

"Azim ve Halim olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur. Yüce Arşın Rabbi olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur. Göklerin ve yerin Rabbi olan, Yüce Arşın Rabbi olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur." (Hadisin geçtiği yer: 6346, 7426, 7431)

7427- Ebû Saîd el-Hudrî -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Kıyamet gününde insanlar (o günün şiddetinden) bayılıp düşecekler. O anda ben kendimi Mûsâ'ya yakın bulacağım. Mûsâ Arş'ın direklerinden birisine tutunmuş bulunacak." (Hadisin geçtiği yer: 2412, 3398, 4638, 6916, 7427)

7428- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "(On­larla beraber ben de bayılacağım.) Ben ilk ayıltılan olurum. O anda ben Musa'yı Arş'a yapışmış bulurum." (Hadisin geçtiği yer:  2410, 3408, 3414, 4813, 5063, 6517, 6518, 7428, 7477)

Bu hadîsi Verka da Abdullah İbnu Dinar'dan; o da Saîd İbnu Ye-sâr'dan; o da Ebû Hureyre'den; o da Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem'den: “Allah'a ancak güzel olan yükselir” lafzıyla rivayet etmiştir. (Hadisin geçtiği yer: 1410, 7430)

"Azim ve Halim olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur. Yüce Arşın Rabbi olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur. Göklerin ve yerin Rabbi olan, Yüce Arşın Rabbi olan Allah’tan başka hakkıyla ibadet edilecek başka bir ilah yoktur." (Hadisin geçtiği yer: 6345, 6346, 7426, 7431)

7433- Ebû Zerr -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem:e «Güneş, kendine âit bir yer çevresinde akar gider.» (Yâsîn: 38) âyetin manasını sordum. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Kendisine ait bir çevresinde akıp gittiği yer Arş'ın altındadır." (Hadisin geçtiği yer: 3199, 4802, 7424)

7434- Cerîr ibnu Abdullah el-Becelî -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Bir ge­ce Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin yanında oturuyorduk. Ayın ondördüncü gecesi idi. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem aya baktı da şöyle buyurdu: "Muhakkak ki sizler, şu dolunayı nasıl izdiham olmaksızın apaçık bir şekilde görüyorsanız, işte Rabbinizi de (kıyamet günü) öylece göreceksiniz. Güneşin doğuşundan ve batışından önceki (sabah ve yatsı) namazlarını kılmanıza mani olan uyku ve meşguliyetten uzaklaşıp bunları (cemaatle ve vaktinde) kılabilirseniz, bunu yapın." (Hadisin geçtiği yer: 573, 4851, 7434, 7435, 7436)

7435- Cerîr ibnu Abdullah -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Şübhesiz sizler Rabb'inizi ayan beyan göreceksiniz." (Hadisin geçtiği yer: 573, 4851, 7434, 7435, 7436)

Ebû Hureyre: "İşte bu adam, cennet ehlinin cennete en son girecek olanıdır" demiştir. (Hadisin geçtiği yer: 22, 4581, 4919,6560, 6574, 7438, 7439.)

 

Gözünüzün görebildiği sizindir, bir o kadarı daha sizindir! denilecektir." (Hadisin geçtiği yer: 22, 4581, 4919,6560, 6574, 7438, 7439.)

İşte, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin bize vaad edilmiş olan “Makamul-Mahmûd” budur! (Hadisin geçtiği yer: 44, 4476, 6565, 7410, 7440, 7509, 7510, 7516.)

Sufyan dedi ki: Abdulkerim Ebu Umeyye “Allah’ın dışında güç ve kuvvet sahibi yoktur.” Lafzını ziyade etmiştir. (Hadisin geçtiği yer: 1120, 7385, 7442, 7499)

7443- Adiy ibnu Hatim -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Siz­den her bir kimseye Rabb'i arada bir tercüman ve Rabbini görmek­ten perdeleyen bir hicâb olmaksızın, muhakkak konuşacaktır." (Hadisin geçtiği yer: 1413, 1417, 3595, 6023, 6539, 6540, 6563, 7443, 7512)

7444- Abdullah ibnu Kays -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "İki cennet vardır ki, bunların kapları ve içlerinde bulunan şeyler hep gümüş­tendir. İki cennet daha vardır ki onun da kapları ve içinde bulunan şeyler altındandır. Adn cennetindeki cennetliklerle bun­ların kendi Rablerine bakmaları arasında, Allah'ın vechi üzerinde­ki büyüklük ridâsından başka bir şey bulunmayacaktır." (Hadisin geçtiği yer: 4878, 4880, 7444)

« Allah’a olan ahidlerinî ve yeminlerini  az bir ücret mukabili satanlar…İşte böyleleri için âhirette hiçbir nasib yoktur. Kıyamet günü Allah, onlarla ne konuşacak, ne yüzlerine bakacak ve ne de onları temize çıkaracaktır. Onlar için şiddetli bir azab vardır.» (Âl-i İmrân: 77) (Hadisin geçtiği yer:  2416, 2515, 2666, 2669, 2673, 2676, 4549, 6659, 6676, 7183, 7445)

7446- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Üç kişi vardır ki Kıyamet gününde Allah onlarla konuşmaz ve onlara bakmaz: Malına daha fazla değer kazandırmak için, müşterinin verdiğinden daha fazla bedel vermiş olduğuna yalancı olarak yemîn eden kimse. Malını pazara ikindiden sonra getirip, bir Müslüman’ın malını almak için yalan yere yemin eden kimse. Fazla suyunu, suya ihtiyacı olan kimselere esirgeyip vermeyen kimse. Allah  kıyamet gününde o kimseye şöyle der:  Tıpkı senin ellerinle çalışıp çıkarmadığın yani yerden kendiliğinden kaynayan suyu, ihtiyacı olan insanlara vermediğin gibi, bugün de ben fazlı-keremimi senden esirgiyorum. (Hadisin geçtiği yer: 2358, 2369, 2672, 7212, 7446)

Bundan sonra Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Dikkat edin: Tebliğ ettim mi? Dikkat edin: Tebliğ ettim mi?" diye iki kere sordu. (Hadisin geçtiği yer: 67, 105, 1741, 3197, 4406, 4662, 5550, 7078, 7447)

"Bu, Allah’ın kullarının kalplerine koyduğu bir rahmettir. Allah, ancak merhametli kullarına rahmet eder." (Hadisin geçtiği yer: 1284, 5655, 6602, 6655, 7377, 7448)

Haham’ın Tevrat’tan naklettiği bu sözlerine karşılık Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem onun bu sözlerini doğrular mahiyette azı dişleri gözükecek şekilde tebessüm etti. Sonra Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şu âyeti okudu: «Allah'ı gerektiği gibi takdir edememişlerdir.» (Zumer: 67) (Hadisin geçtiği yer: 4811, 7414, 7415, 7451, 7513)

«Göklerin  ve  yerin  yaratılışında,  geceyle  gündüzün   birbiri  ardından  gelip gidişinde, akıl sahipleri için (ibret alınacak) deliller vardır.» (Âl-i İmran: 190)

Sonra Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem kalktı , abdest aldı, dişlerini misvakladı ve on bir rekat namaz kıldı. Sonra Bilal sabah namazı için ezan okudu. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem iki rekatlık sabah namazının sünnetini kıldı. Sonra Mescid’e çıkıp insanlara sabah namazını kıldırdı. (Hadisin geçtiği yer: 117, 138, 183, 697, 698, 699, 726, 728, 859, 992, 1198, 4569, 4570, 4571, 4572, 5919, 6215, 6316, 7452)

«Gerçek olan şudur ki peygamber olarak gönderilen kullarımız hakkında önceden söz vermişizdir.» (Sâffât: 171)

7453- Ebu Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah mahlukları yarattığı zaman kendi yanında Arş’ın üstünde olan kitabında ‘Rahmetim öfkeme gâlip olmuştur’ diye yazdı." (Hadisin geçtiği yer:  3194, 7404, 7416, 7553, 7554)

-Onun amelini, rızkını, cennetlik mi yoksa cehennemlik mi olacağını yaz. Sonra ona ruh üflenir. Sizden biriniz, cennetliklerin amelini işler. Öyle ki kendisiyle cennet arasında bir kol boyu mesafe kalır. Onun yazgısı öne geçer de cehennem ehlinin amelini işler ve cehenneme girer. Yine bir kimse cehennem ehlinin amelini işler. Öyle ki cehennemle kendisi arasında bir kol boyu mesafe kalır. Bunun da önüne yazgısı geçer. Cennet ehlinin amelini işler de cennete girer." (Hadisin geçtiği yer: 3208, 3332, 6594, 7454)

İbnu Abbâs şöyle dedi: İşte bu kelâm, Muhammed sallallahu aleyhi ve selleme cevâb oldu. (Hadisin geçtiği yer:  3218, 4731, 7455)

« (Ey Muhammed!) Sana rûhtan soruyorlar. De ki: Rûh, Rabbimin emrindendir. Onun hakkında size çok az bilgi verilmiştir. » (İsra: 85)

Bunun üzerine onların bâzısı, diğerlerine: Biz size, O'na bir şey sormayınız! demiştik, dediler. (Hadisin geçtiği yer: 125, 4721, 7297, 7456, 7462)

7457- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah, kendi yolunda cihada çıkan bir kuluna, elde edeceği sevab veya ganimetle salimen evine döndüreceğine veya da onu (şehid olarak) cennetine girdireceğine dair kefaleti altına almıştır. Çünkü onu evinden çıkaran ancak Allah’a olan imanı ve peygamberlerini tasdikidir." (Hadisin geçtiği yer: 36, 2787, 2797, 2972, 3123, 7226, 7227, 7457,7463.)

« (Ey Muhammed!) Sana rûhtan soruyorlar. De ki: Rûh, Rabbimin emrindendir. Onun hakkında size çok az bilgi verilmiştir. » (İsra: 85) (Hadisin geçtiği yer: 125, 4721, 7297, 7456, 7462)

«Yeryüzündeki ağaçlar kalem olsa, yedi denizin yardım ettiği denizle de mürekkep olup onunla yazılsa, Allah'ın kelimeleri yine de tükenmez.» (Lokmân: 27)

«Rabbiniz, şüphesiz, gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra da Arş üzerinde istiva eden, geceyi, kendisini süratle takip eden gündüzle örten, güneşi, ayı ve yıldızları emrine boyun eğmiş olarak yaratan hep Allah'tır. Bilesiniz ki, yaratma ve emir O'na mahsustur. Âlemlerin Rabbi Allah, ne yücedir.» (A'râf: 54)

 

7463- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah, kendi yolunda cihada çıkan bir kuluna, elde edeceği sevab veya ganimetle salimen evine döndüreceğine veya da onu (şehid olarak) cennetine girdireceğine dair kefaleti altına almıştır. Çünkü onu evinden çıkaran ancak Allah’a olan imanı ve peygamberlerini tasdikidir." (Hadisin geçtiği yer: 36, 2787, 2797, 2972, 3123, 7226, 7227, 7457, 7463)

«Ey Muhammed! De ki; Ey mülkün sahibi olan Allah! Mülkü dilediğine verir, dilediğinden de alırsın.» (Â-li İmrân: 26)

«Hiçbir şey için ben bunu yarın yapacağım, deme. Ancak Allah dilerse yapacağım de.» (Kehf: 23-24)

«Ey Muhammed! Sen, sevdiğin kimseye hidayet edemezsin; fakat Allah dilediğine hidayet eder.» (Kasas: 56)

«Onu yüceltmeniz ve böylece şükretmeniz için size kolaylığı ister; güçlüğü istemez.» (Bakara:185)

7464- Enes ibnu Mâlik -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Sizden biri dua ederken “Allahım dilersen bana ver” demesin. Allah’a kesin ifadelerle dua etsin. Muhakkak ki Allah’ı hiçbir zorlayıcı yoktur." (Hadisin geçtiği yer: 6338, 7464)

7465- Ali ibnu Ebu Talip -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, bir gece kızı Fâtıma ve Ali’nin yanına gelerek: "Siz ikiniz gece namazı kılmaz mısınız?" dedi. Ben dedim ki: Ey Allah’ın Rasûlü! Canlarımız Allah’ın elindedir. Şayet (Allah) bizi uyandırmak isterse uyandırır. Bu sözü söyleyince, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bana hiçbir cevap vermeyerek dönüp gitti. Sonra, O’nun uyluğuna vurarak, «İnsan her şeyden çok mücadelecidir.» (Kehf:54) dediğini duydum. (Hadisin geçtiği yer: 1127, 7465)

7466- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Mümin kişinin benzeri, bir sap üzerinde biten ekin gibidir. Hangi taraftan ona rüzgâr esip gelirse, rüzgâr onu eğer. Doğrulduğu zaman rüzgâr belâsı ile yine eğilir fakat yıkılmayıp doğrulur, doğru kalır. Haktan yüz çeviren fâcir kişinin benzeri de sert ve düz çam gibidir ki, Allah onu dilediği vakit bir defada söküp kırıncaya kadar dimdik olmakta devam eder." (Hadisin geçtiği yer: 5644, 7466)

7467- Salim ibnu Abdullah babasından haber verdi. O, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemi şöyle derken işitmiştir:  "Sizden önceki ümmetlere nisbeten sizin dünyada kalmanız, ikindi namazından güneşin batımına kadar olan vakit kadardır. Tevrat ehline Tevrat verilmiş, onlar da bununla amel etmişler ve günün ortasına yani öğle vaktine gelince amel etmekten âciz oldular. Bunun üzerine onlara amellerine karşılık birer kîrât verildi. Sonra İncil ehline de İncil verildi. Onlar da bununla amel ettiler. İkindi namazı vakti gelince amel etmekten âciz oldular. Onlar da amellerinin karşılığı olarak birer kîrât verildi. Sonra bize de Kuran verildi. Biz de güneşin batışına kadar amel ettik. Amelimizin karşılığı olarak ikişer kîrât verildi. İki Kitab ehli yani Yahudi ve Hıristiyanlar dediler ki: Ey Rabbimiz! Bunlara ikişer kîrât ecir verdin. Bizler ise daha çok amel işledik. Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: "Ecrinizden bir şey eksilterek sizlere zulmettim mi?" Onlar, hayır, dediler. Allah Azze ve Celle: “Bu benim fazlımdır. Onu dilediğime veririm” buyurdu." (Hadisin geçtiği yer: 557, 2269, 3459, 5021, 7467, 7533)

7468- Ubade ibnu Samit -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben bir gurup içinde Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme beyat ettim. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah'a (ibâ­dette) hiçbir şeyi ortak kılmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarınızı öldürmemek, şu anda ve gelecekte yalanla iftira etmemek, hiçbir marûfta (dindeki emir ve yasaklar) isyan etmemek üzere bana tabi olunuz. İçinizden her kim ahdinde durursa onun  mükâfatı Allah 'a aittir. Her kim bu dediklerimden birini yapar da bu yüzden dünyada cezalandırılırsa bu ceza onun için kefaret olur. Her kim de bu dediklerimden birini yapar Allah da onu gizlerse onun hesabı Allah’a kalmıştır: Dilerse onu affeder, dilerse azab eder." (Hadisin geçtiği yer. 18, 3892, 3893, 3999, 4894, 6784, 6801, 6873, 7055, 7199, 7213, 7468)

 Allah Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem abdest aldı. Güneş yükselip beyazlaştığında kalktı ve sabah namazını kıldırdı. Akabinde sahâbîler hacetlerini yerine getirdiler ve abdestlerini aldılar. Güneş doğup bembeyaz olduğu yânî yükseldiği zaman Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem kalktı ve sahâbîlere cemâatle o geçen namazını kıldırdı. (Hadisin geçtiği yer: 595, 7471)

7472- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Müslümanlardan ve yahûdîlerden iki kişi birbirlerine sövdüler. Müslüman olan yahudi’ye:

"Beni Musa’dan üstün tutmayın. Muhakkak ki insanlar Kıyamet gününde korkunç bir sesten dolayı bayılacaklar. Onlarla beraber ben de bayılacağım. Fakat ilk ayılan ben olacağım. O anda ben Musa’yı Arş’ın bir tarafına sımsıkı tutunmuş duruyor görürüm. Mûsâ da bayılanların içinde idi de benden evvel mi ayıldı, yoksa baygınlıktan Allah Azze ve Celle’nin istisna ettiklerinden mi idi, bilmiyorum." (Hadisin geçtiği yer:  2410, 3408, 3414, 4813, 5063, 6517, 6518, 7428, 7477)

7473- Enes ibnu Mâlik -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Deccal, Medine’ye gelecek, ancak Medine’nin kapılarını koruyan melekler bulacak. Bu sebepten dolayı Medine’ye yaklaşamayacak. Medine’ye tâûn hastalığı da giremeyecek inşallah." (Hadisin geçtiği yer: 1881, 7124, 7134, 7473)

7476- İbnu Mûsâ -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi:  Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem kendisine bir dilenci geldiğinde veya kendisinden herhangi bir talepte bulunulduğunda şöyle derdi: "Bu kimsenin ihtiyacının giderilmesi için aracı olun ki sevab kazanasınız. Allah, Peygamberi’nin dili üzere ne dilerse onu yerine getirecektir." (Hadisin geçtiği yer: 1432, 6027, 7476)

7477- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Sakın ola ki sizden bir: Allahım dilersen beni bağışla! Allahım dilersen bana merhamet et! diye dua etmesin. Allah’a kesin ifadelerle dua etsin. Muhakkak ki Allah için hiçbir zorlayıcı yoktur!" (Hadisin geçtiği yer: 6339, 7477)

"Musa aleyhisselam İsrailoğulları’nın ileri gelenlerinin arasında otururken bir adam gelip: Senden daha bilgili birini biliyor musun? dedi. Musa: Hayır, dedi. Allah Musa’ya şöyle vahyetti: Bilakis (senden daha bilgili) kulumuz Hızır vardır. Musa ona ulaşacak yolu sordu. Allah ona balığı bir alamet, bir işaret olarak belirledi. Ona denildi ki: Balığı kaybettiğin zaman geri dön. İşte o zaman onunla karşılaşacaksın. Musa denizde balığın izini takip ediyordu. Musa’ya (yardımcısı olan) delikanlı dedi ki: Gördün mü, kayaya sığındığımızda ben balığı (kaybettiğimizi sana söylemeyi) unuttum. Şeytan, onu sana söylememi unutturdu. Musa dedi ki: İşte bizim istediğimiz de bu idi. İzlerini takip ederek kayanın yanına geri döndüler ve orada Hızır’ı buldular. İşte bu Allah Azze ve Celle’nin Kitabı’nda anlattığı (Musa ile Hızır’ın) kıssasıdır." (Hadisin geçtiği yer: 78, 122, 2267, 2728, 3278, 3400, 3401, 4725, 4726, 4727, 6672, 7478)

Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, Kinâne oğulları hayfı demekle, Muhassab mevkiini kastediyordu. (Hadisin geçtiği yer: 1590, 3882, 4284, 4285, 7479)

Ebû Hureyre'nin bir arkadaşı: “Teğanni” ile “Kur'ân'ı cehri bir şekilde okumayı kastediyor, dedi. (Hadisin geçtiği yer: 5024, 7482, 7544)

-"Ey Âdem!" diye seslenir. Âdem de:

Allah sana zürriyetinden cehenneme gidecek bir topluluğu çı­karmanı emrediyor! diye nida edecek." (Hadisin geçtiği yer: 3348, 4741, 6530, 7483)

7484- Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin kadınlarından hiçbi­risi hakkında Hatîce'ye karşı kıskançlığım derecesinde kıskanç değil­dim. Yemîn olsun, Rabb'i Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem'e, Hatîceye cennette bir ev ile müjde vermesini emretmiştir, dedi. (Hadisin geçtiği yer: 3816, 3817, 3818, 5229, 6004, 7484)

7486- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Gecenin melekleri ile gündüzün melekleri sizlere birbirinin peşi sıra gelirler. Sabah ve ikindi namazlarında bir araya gelirler. Sonra sizinle beraber geceleyen (gecenin melekleri) semaya yükselir. Rableri, meleklere: -O en iyi bilen olduğu halde- "Kullarımı nasıl bıraktınız?" diye sorar. Melekler derler ki: "Onları namaz kılar bir halde terk ettik ve yanlarına da namaz kılarken vardık." (Hadisin geçtiği yer: 555, 3223, 7429, 7486)

7487- Ebû Zer -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Cibril bana geldi ve bana: Allah'a hiçbir şeyi ortak kılmayarak ölen her kişi cennete gi­rer! diye müjdeledi. Ben: Allah’a şirk koşmayan kimse hırsızlık yapsa, zina etse de cennete girer mi? diye sor­dum. Cibril: Evet. Hırsızlık yapmış ve zina etmiş olsa da cennete girer, diye cevâb verdi." (Hadisin geçtiği yer: 1237, 1408, 2388, 3222, 6268, 6443, 6444, 7487)

7488- Berâ İbnu Âzib -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Ey Falan! Yatağına girdiğinde şu duayı oku: Allahım yüzümü sana teslim ettim, işimi sana havale ettim. Senden ümit ederek ve korkarak sırtımı sana dayadım. Sığınmak ve senden sakınmak ancak sana yönelmektedir. Allahım, indirdiğin Kitab’a ve gönderdiğin Nebi’ne iman ettim." Eğer sen o gecende ölecek olursan, fıtrat yani İslâm Dini üzere ölürsün, eğer sabaha çıkarsan, sevaba isabet etmiş olursun." (Hadisin geçtiği yer: 247, 6311, 6313, 6315, 7488)

7489- Abdullah ibnu Ebî Evfâ -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem Hendek savaşında müşrikler aleyhine şöyle duâ ediyordu: "Kurân'ı indiren, hesabı çabuk gören, Allahım! Allahım! Düşmanları bozguna uğrat! Allahım! Onları hezimete uğrat ve ayakları altından onları salla!" (Hadisin geçtiği yer: 2933, 2965, 3025, 4115, 6392, 7489) 

7490- Said ibnu Cubeyr -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: İbnu Abbâs -Allah ondan ve babasından razı olsun- «Namazda kıraatini çok yükseltme; gizli de okuma» âyeti hakkında şöyle dedi: Bu âyet, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem Mek­ke'de İslam’ın başlarında davetini gizli yaparken indi. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem ashabına namaz kıldırdığı esnada Kurân okurken sesini yükseltirdi. Kurân’ı duyan müşrikler ise Kurân’a, onu indirene ve Kurân’ın geldiği kimseye söverlerdi. Allah Azze ve Celle, Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme: «Namazda kıraatini çok yükseltme» buyurdu. Yani namazda Kurân okurken müşrikler duyacak şekilde sesini yükseltme! Sesini sahâbîlerinden gizli de yapma. Sonra onlara işittiremezsin. Bunun ikisi arası bir yol tut, pek bağırmayarak onlara işittir ki, onlar Kurân'ı senden alabilsinler." (Hadisin geçtiği yer: 4722, 7490, 7525, 7547)

«Kurân, hak ile bâtılı ayırt eden bir sözdür.» (Târik: 13) «O oyun ve eğlence değildir.» (Târik: 14)

7491- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: Âdem oğlu zamana söverek bana eza verir. Zaman benim. Her iş benim elimdedir. Geceyi de, gündüzü de ben evirip çeviririm." (Hadisin geçtiği yer: 4826, 6181, 7491)

7492- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: "Oruç benim içindir. Onun mükâfatını ancak ben veririm. Oruçlu kişi şehvetini, yemesini, içmesini benim için terk eder. Oruç bir kalkandır. Oruçlu için iki sevinç vardır: Biri iftar ederkenki sevinç, biri de kıyamet günü Rabb'ine kavuşurkenki sevinç. Yemîn olsun ki, oruçlu ağzın açlık kokusu Allah katında misk kokusundan daha temizdir." (Hadisin geçtiği yer: 1894, 1904, 5927, 7492, 7538)

7494- Ebu Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Rabbimiz Tebâreke ve Teâlâ gecenin son üçte birinde her gece dünya semâsına iner ve şöyle der: Kim bana dua ederse ona icabet edeyim. Kim benden bir şey isterse onu ona vereyim. Her kim de benden bağışlanma dilerse onu bağışlayayım." (Hadisin geçtiği yer: 1145, 6321, 7494)

7495- Ebu Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Bizler (ümmet olarak) sonra gelenleriz, (kıyamet günü ise) öne geçenleriz." (Hadisin geçtiği yer: 238, 876, 896, 2956, 3486, 6624, 6887, 7495)

7496- Bir önceki hadisin isnâdıyle gelen hadîsin so­nunda Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: Fakirlere sadaka ver ki ben de sana nimetimden vereyim." (Hadisin geçtiği yer: 4684, 5352, 7411, 7419, 7496)

7497- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem Hira Dağı'nda iken kendisine Cibril geldi ve şöyle dedi: "Ey Allah’ın Rasûlü! Yanında bir kap içinde yemek veya suyla Hadice geliyor. O senin yanına geldiğinde O’na Rabbisinden ve benden selam söyle! O’nu içinde gürültü ve yorgunluğun olmadığı inciden bir evle müjdele!" (Hadisin geçtiği yer: 3820, 7497)

“Peygamberin eşi hakkındaki o iftirayı yapanlar, içinizden bir topluluktur. Bunu kendiniz için bir şer sanmayın; aksine o, sizin için hayırlı olmuştur. Onlardan her biri için kazandığı günâh nisbetinde ceza vardır. İftiranın en büyüğünü yüklenene ise, büyük azâb vardır. Bu iftirayı işittiğiniz zaman, mû'min erkek ve kadınların güzel zanda bulunup kendi kendilerine “bu apaçık bir iftiradır” demeleri gerekmez miydi? Bu iftiraya dört şahit getirmeleri gerekmez miydi? Şâhidleri getirmediklerine göre, bunlar, Allah katında yalancı olanlardır. Eğer Allah'ın dünyada üzerinizdeki lûtfu ve âhirette de rahmeti olmasaydı, içine daldığınız bu İftirada size büyük bir azab dokunurdu. O zaman, siz onu dillerinizle alıyor ve hakkında bilgi sahibi olmadığınız şeyi ağızlarınızla söylüyordunuz ve bunu, Allah katındaki büyüklüğüne rağmen kolay sanıyordunuz. Halbuki o iftirayı işittiğiniz zaman, “bunu bizim konuşmamız bize yakışmaz; hâşâ, bu, büyük bir iftiradır” deseniz ne olurdu? Eğer mû'min kişiler iseniz, bunun gibi bir şeye bir daha dönmemeniz için, Allah size vâz u nasihat ediyor. Ve Allah size âyetleri böylece açıklıyor. Allah, her şeyi hakkıyla bilendir, hikmet sahibidir. îman edenler arasında fuhşun yayılmasını arzu edenlere, dünya ve âhirette çok acı bir azâb vardır; Allah her şeyi bilir ve fakat siz bilmezsiniz. Üzerinizde ya Allah'ın lûtfu ve merhameti olmasaydı; ya Allah çok şefkatli ve merhametli olmasaydı, haliniz nice olurdu?. Ey îman edenler! Şeytanın adımlarına ayak uydurmayın. Her kim ona ayak uydurursa, bilsin ki o, hayasızlığı ve kötülüğü emreder. Eğer üzerinizde Allah'ın lûtfu ve merhameti olmasaydı, içinizden hiçbiri, ebediyyen temize çıkmazdı. Fakat Allah, dilediğini temize çıkarır, Allah, hakkıyla işiten, hakkıyla bilendir.  İçinizden fazilet ve servet sahipleri, yakınlarına, düşkünlere, Allah yolunda hicret edenlere vermemek hususunda yemin etmesinler; fakat affetsinler, geçsinler. Allah'ın sizi bağışlamasını istemez misiniz? Allah çok bağışlayıcıdır; çok merhametlidir.” (Nur: 11-21).(Hadisin geçtiği yer: 2637, 2661, 2688, 2879, 4025, 4141, 4690, 4749, 4750, 4757, 5212, 6662, 6679, 7369, 7370, 7500, 7545)

 

7504- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle şöyle buyurur: Kulum bana kavuşmayı arzu ettiği zaman, ben de ona kavuşmayı arzu ederim. Kulum bana kavuşmayı istemediği zaman ben de ona kavuşmayı istemem!" (Hadisin Geçtiği yer: 6507, 6508, 7504)

7505- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle: Ben kulumun beni zannı ya­nındayım, buyurdu." (Hadisin geçtiği yer:  7405, 7505, 7537)

-«O adamın küllerinden sende ne varsa topla» diye emretti. Yeryüzü de emredileni yerine getirdi. Akabinde o adam sağlam bir vücutla Allah Azze ve Celle’nin karşısında durdu. Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu:

-Ya Rabbi! Senin korkundan dolayı böyle yaptım. Bunun üzerine Allah Azze ve Celle o adamı bağışladı." (Hadisin geçtiği yer: 3481, 7506)

Sonra bu kul Allah'ın dilediği kadar bir zaman günahsız yaşar. Sonra bir günâha isabet edip veya günâh işleyip de: Yâ Rabbi! Ben bir günâh işledim veya bir günâha uğradım, kusurumu af ve mağfiret eyle! diye Allah'a yalvarırsa, o kulun Rabb'i: Demek ki, kulum günâhını affedecek veya cezalandıracak bir Rabb'i olduğunu bildi, ben de üç defa kendisini af ve mağfiret et­tim. Artık günâh işlediğinde tevbe etmesini bilen bu kulum dilediği işi işlesin! buyurur." (Hadisin geçtiği yer: 3478, 6481, 7508 )

Râvî Süleyman Teymî şöyle dedi: Ben bu hadîsi Ebu Osmân en-Nehdfye tahdîs ettim de o: Ben bunu Selmân el-Fârisî'den işit­tim. Şu kadar var ki, o bunda “Beni deniz içine tozutup dağıtınız” fıkrasını ziyâde etti yâhud onun tahdîs ettiği gibi söyledi. (Hadisin geçtiği yer: 3478, 6481, 7508 )

Enes ibnu Mâlik şöyle dedi: Şu anda Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin parmaklarını birbirine yumarak az­lığa işaret ettiğini görür gibiyim. (Hadisin geçtiği yer: 44, 4476, 6565, 7410, 7440, 7509, 7510, 7516.)

Enes bana bu hadîsi size tahdîs ettiği gibi tahdîs etti. Bundan sonra Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: "Sonra ben dördüncü defa yine Rabb'ime döner, bu hamdler ile O'na tekrar hamd ederim. Sonra O'na secde ederek kapanırım. Bunun üzerine bana: Ey Muhammed! Başını kaldır ve söyle; sözün dinlenir; iste, sana verilir; şefaat et, şefaatin kabul edilir! buyrulur. Ben de: Yâ Rabbi! Bana izin ver de “Lâ ilahe illallah” diyen bütün Tevhid Ehli hakkında şefaat edeyim! diye niyaz ederim. Bunun üzerine Yüce Allah: İzzetim, Celâlim, Kibriyâm, Azametim hakkı için ben “Lâ ilahe illallah” diyen Tevhid Ehli'nin hepsini muhakkak surette cehen­nemden çıkaracağım! buyuracaktır." (Hadisin geçtiği yer: 44, 4476, 6565, 7410, 7440, 7509, 7510, 7516.)

Ameş şöyle dedi: Bana Amr ibnu Murre, Heyseme'den bu­nun benzerini tahdîs etti. Bunda: "Bunu da bulamazsa velev ki gü­zel bir kelime ile olsun ateşten korunsun!" ziyade etti. (Hadisin geçtiği yer: 1413, 1417, 3595, 6023, 6539, 6540, 6563, 7443, 7512)

 

7514 Safvân İbnu Muhriz el-mazini -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben, İbnu Ömer'in -Allah ondan ve babasından razı olsun- elinden tutup giderken birisi geldi ve şöyle dedi:

-«Sen dünyada iken senden bu günahları gizledim. Bu gün de burada günahlarını bağışlıyorum». (Hadisin Geçtiği yer: 2441, 4685, 6070, 7514 )

7516- Enes -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Kıyamet gününde mü'minler topla­nırlar ve: İçinde bulunduğumuz şu sıkıntılı durumdan bizleri kurtarıp rahat ettirmesi için Rabb'imizden şefaat istesek! derler. Akabinde Âdem'e gelirler ve ona: Sen beşerin babası Âdem'sin. Allah seni kendi eliyle yarattı; melekleri senin için secde ettirdi ve sana her şeyin isimlerini öğretti. Bulunduğumuz şu durumdan bizleri kurtarması için Rabb'imiz ya­nında bizlere şefaat et! derler. Âdem de: Ben buna ehil değilim, der ve onlara vaktiyle işlemiş olduğu hatasını zikreder." (Hadisin geçtiği yer: 44, 4476, 6565, 7410, 7440, 7509, 7510, 7516.)

Râvî: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, Mescidul-Harâm içinde uykusunda iken uyan­dı, demiştir. (Hadisin geçtiği yer: 3570, 4964, 5610, 6581, 7517 )

-«Cennet nimetleriyle razı oldunuz mu?» der. Onlar da:

-«Ben size bundan daha üstün olanı vereceğim» buyurur.

-«Sizin üzerinize rızam indi. Bundan sonra asla size öfkelenmeyeceğim!» (Hadisin geçtiği yer:  6549, 7518)

«Onlara Nuh'un haberini oku. Hani kavmine demişti ki: Ey kavmim! İçinizde bulunmam ve Allah'ın âyetlerini hatırlatmam eğer size ağır geliyorsa ben, Allah'a zaten tevekkül etmişimdir, ortaklarınızla birlikte işinizi kararlaştırın da sonra işiniz size dert olmasın. Sonra da hükmü bana tatbik edin, hiç mühlet de vermeyin. Eğer yüz çevirirseniz, ben, yaptığım işe karşılık sizden herhangi bir ücret istemiyorum; benim ecrim sadece Allah'a aittir. Ben Müslüman olmakla emrolundum.» (Yûnus: 71-72)

 

-"Komşunun hanımıyla zina etmendir" buyurdu. (Hadisin geçtiği yer: 4477, 4761, 6001, 6811, 6861, 7520, 7532)

«Siz, kulaklarınızın, gözlerinizin ve derilerinizin sizin aleyhinize şâhidlik etmelerinden çekinmemiştiniz. Fakat zannediyordunuz ki Allah, sizin yaptıklarınızın çoğunu bilmez. İşte Rabbiniz hakkındaki bu zannınız sizi helak etti ve bu yüzden hüsrana uğrayanlardan oldunuz.» (Fussilet: 22-23)

«Siz, kulaklarınızın, gözlerinizin ve derilerinizin sizin aleyhinize şâhidlik etmelerinden çekinmemiştiniz.» (Fussilet: 23) (Hadisin geçtiği yer: 4817, 7521)

Size gelmiş olan ilim, onlara bir şey sormaktan sizleri yasaklamıyor mu? Vallahi onlardan hiçbir kimsenin gelip de sizin üzerinize indirilmiş olan Kurân’dan sorduklarını görmedik. (Hadisin geçtiği yer:2685, 7363, 7522, 7523)

 

İbnu Abbâs şöyle dedi: Onu senin göğsünde topladı. Sonra sen onu okursun. «Onu sana okuduğumuz zaman, onun okunuşunu dinle.»  Sus ve onu dinle. Sonra onu okuman bizim üzerimizedir. Cibril aleyhisselam Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme geldiği zaman sadece onun okuyuşunu dinler ve Cibril aleyhisselam gittiği zaman da tıpkı O’nun okuyuşu gibi okurdu. (Hadisin geçtiği yer: 4927, 4928, 4929, 5044, 7524)

7526- Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: «Namazda kıraatini çok yükseltme; gizli de okuma.» (İsrâ: 110) âyeti, duâ hakkında indi. (Hadisin geçtiği yer:  3264, 5723, 7526)

 

7529- Abdullah ibnu Ömer -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Şu iki hasletten başkasına hased etme ruhsatı verilmemiştir: Allah Azze ve Celle’nin kendisine Kurân’ı öğrettiği kimse. O kimse gece-gündüz Kurân’ı okur, onunla amel eder ve emirlerine itaat eder. Bir diğeri de, Allah’ın kendisine mal verdiği kimsedir. O kimse de malını gece-gündüz Allah yolunda harcar."   

«Ey Peygamber! Rabbinden sana indirilen vahyi tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan, Rabbinin peygamberliğini yapmamış olursun.» (Mâide: 67)

حَتَّى إِذَا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَجَرَيْنَ بِهِمْ «Hatta gemide olduğunuz zamanda da.» (Yûnus: 22) Buradaki “Bihim”, “Bikum” yerine kullanılmıştır.

7531- Âişe -Allah ondan razı olsun- Mesrûk'a şöyle dedi: Her kim sana Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemin kendisine indirilenlerden her­hangi bir şeyi sakladı, teblîğ etmedi derse, muhakkak ki, o yalan söy­lemiştir. Allah Azze ve Celle şöyle buyuruyor: «Ey Peygamber! Rabbinden sana indirilen vahyi teblîğ et. Eğer bunu yapmazsan, Rabbinin peygamberliğini tebliğ etmemiş olursun.»(Nisa: 67) (Hadisin geçtiği yer: 3235, 4612, 4855, 7380, 7531)

«Allah ile beraber başka bir ilâha yalvarmayanlar, hak yolla olmadıkça Allah'ın haram kıldığı nefsi öldürmeyenler ve zina etmeyenlerdir. Kim bunları yaparsa, günahının cezasını bulur.» (Furkan: 68) (Hadisin geçtiği yer: 4477, 4761, 6001, 6811, 6861, 7520, 7532)

7534- İbnu Mesud -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Bir adam Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme: Amellerin en üstünü hangisidir? diye sordu. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Vaktinde kılınan namaz ve ana-babaya itaattir. Son­ra da Allah yolunda cihâd etmektir." (Hadisin geçtiği yer: 527, 2782, 7534)

Vallahi Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemin benim hakkımda bu sözü söylemiş olması bana kırmızı develerden daha sevimlidir.” ( Hadisin geçtiği yer: 923, 3145, 7535)

7537- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: Kulum bana bir karış yaklaştığı zaman, ben ona bir ar­şın yaklaşırım. Kulum bana bir arşın yaklaştığı zaman ben ona bir kulaç yaklaşırım." ( Hadisin geçtiği yer: 7405, 7536)

7538- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem Rabbisinden rivayet ederek şöyle buyurdu: "Muhakkak ki her bir kötü amelin günahını temizleyen bir keffareti vardır. Oruç benim içindir ve onun ecrini ben veririm. Muhakkak ki oruçlunun oruç sebebi ile değişen ağız kokusu Allah katında misk kokusundan daha temizdir." (Hadisin geçtiği yer: 1894, 1904, 5927, 7492, 7538)

Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bununla Yûnus aleyhisselamı babası Mettâ’ya nispet etmiştir. (Hadisin geçtiği yer: 3395, 3413, 7539)  

Şu'be: Ben Muâviye ibnu Kurre'ye: Onun tercî yapması yani sesini titreterek nasıl okurdu? diye sordum. O: Üç kere: ÂÂÂ, dedi. (Hadisin geçtiği yer: 4281, 4835, 5034, 5047, 7540)

 "Bismillâhirrahmanirrahim. Bu mektup, Allah’ın kulu ve Rasûlu Muhammed’den Hırakliyus'a: «Ey Muhammed! De ki: Ey kitap ehli! Allah'tan başkasına ibadet etmeyeceğimiz, hiçbir şeyi O'na ortak koşmayacağımız, Allah dışında birbirimizi rablar edinmeyeceğimiz hususunda bizimle sizin aranızda bir olan kelimeye, tevhîd kelimesine geliniz.» (Âli  İmrân: 64) (Hadisin geçtiği yer; 51, 2681, 2804, 2941, 2978, 3174, 4553, 5980, 6260, 7169, 7541.)

7542- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Kitab Ehli, Tevrat'ı İbrânîce olarak okuyor ve Arapça olarak Müslümanlara açıklıyorlardı. Bunun üzerine Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Kitab Ehli’nin haberlerini ne doğrulayın, ne de yalanlayın. «Biz, Allah’a ve bize indirilene iman ettik» deyin." (Âli İmran: 84) (Hadisin geçtiği yer: 4485, 7262, 7542)

7544- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Allah Azze ve Celle, hiçbir şeyi, bir peygamberin Kurân'ı açıktan, güzel sesiyle okumasını din­lediği kadar dinlemedi." (Hadisin geçtiği yer: 5024, 7482, 7544)

“Peygamberin eşi hakkındaki o iftirayı yapanlar, içinizden bir topluluktur. Bunu kendiniz için bir şer sanmayın; aksine o, sizin için hayırlı olmuştur. Onlardan her biri için kazandığı günâh nisbetinde ceza vardır. İftiranın en büyüğünü yüklenene ise, büyük azâb vardır. Bu iftirayı işittiğiniz zaman, mû'min erkek ve kadınların güzel zanda bulunup kendi kendilerine “bu apaçık bir iftiradır” demeleri gerekmez miydi? Bu iftiraya dört şahit getirmeleri gerekmez miydi? Şâhidleri getirmediklerine göre, bunlar, Allah katında yalancı olanlardır. Eğer Allah'ın dünyada üzerinizdeki lûtfu ve âhirette de rahmeti olmasaydı, içine daldığınız bu İftirada size büyük bir azab dokunurdu. O zaman, siz onu dillerinizle alıyor ve hakkında bilgi sahibi olmadığınız şeyi ağızlarınızla söylüyordunuz ve bunu, Allah katındaki büyüklüğüne rağmen kolay sanıyordunuz. Halbuki o iftirayı işittiğiniz zaman, “bunu bizim konuşmamız bize yakışmaz; hâşâ, bu, büyük bir iftiradır” deseniz ne olurdu? Eğer mû'min kişiler iseniz, bunun gibi bir şeye bir daha dönmemeniz için, Allah size vâz u nasihat ediyor. Ve Allah size âyetleri böylece açıklıyor. Allah, her şeyi hakkıyla bilendir, hikmet sahibidir. îman edenler arasında fuhşun yayılmasını arzu edenlere, dünya ve âhirette çok acı bir azâb vardır; Allah her şeyi bilir ve fakat siz bilmezsiniz. Üzerinizde ya Allah'ın lûtfu ve merhameti olmasaydı; ya Allah çok şefkatli ve merhametli olmasaydı, haliniz nice olurdu?. Ey îman edenler! Şeytanın adımlarına ayak uydurmayın. Her kim ona ayak uydurursa, bilsin ki o, hayasızlığı ve kötülüğü emreder. Eğer üzerinizde Allah'ın lûtfu ve merhameti olmasaydı, içinizden hiçbiri, ebediyyen temize çıkmazdı. Fakat Allah, dilediğini temize çıkarır, Allah, hakkıyla işiten, hakkıyla bilendir.  İçinizden fazilet ve servet sahipleri, yakınlarına, düşkünlere, Allah yolunda hicret edenlere vermemek hususunda yemin etmesinler; fakat affetsinler, geçsinler. Allah'ın sizi bağışlamasını istemez misiniz? Allah çok bağışlayıcıdır; çok merhametlidir.” (Nur: 11-21)(Hadisin geçtiği yer: 2637, 2661, 2688, 2879, 4025, 4141, 4690, 4749, 4750, 4757, 5212, 6662, 6679, 7369, 7370, 7500, 7545)

7546- Bera -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemi yatsı namazında “vettîni vez-zeyyutin” (Tîn sûresini) okurken işittim. Allah Rasûlü Sallallahu aleyhi ve sellemden daha güzel sesli veya daha güzel kıratı olan birini duymadım. (Hadisin geçtiği yer: 769, 4952, 7546)

7547- İbnu Abbâs -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem Mek­ke'de iken İslâm'ın evvelinde davetini gizli yapardı. Namaz kıldırırken sesini yükseltirdi. Müşrikler Kur'ân işittikleri zaman hem Kurân'a, hem onu getirene söverlerdi. Bunun üzerine Allah Azze ve Celle, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme şöyle buyurdu: «Namazda kıraatini çok yükseltme; gizli de okuma. Bunun arasında orta bir yol bul.» (İsrâ: 110) (Hadisin geçtiği yer: 4722, 7490, 7525, 7547)

7548- Abdullah Ebû Sa’saa el-Ensari -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ebu Said el-Hudri kendisine şöyle dedi: Görüyorum ki sen koyunu ve köy yaşantısını seviyorsun. Koyununu güderken veya köyünde iken ve namaz için ezan okunduğunda sesini yükselt. (Yani yüksek sesle ezan oku) Çünkü ezan okuyan kimsenin sesini duyan insan, cin ve her şey (hayvanlar ve cansız varlıklar) onun için kıyamet gününde (derecesinin yükselmesi için) şahidlik ederler.

7549- Aişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben hayızlı olduğum halde, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem benim kucağıma yaslanır ve Kurân okurdu. (Hadisin geçtiği yer: 297, 7549)

-"Sûre işte böyle indirildi. Şüphesiz ki, Kurân yedi harf üzere indirilmiştir. Bundan kolay geleni okuyun." (Hadisin geçtiği yer: 2419, 4992, 5041, 6936, 7550)

7551- İmrân İbnu Husayn -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme dedim ki: Ey Allah'ın Rasûlü! Madem ki cennet ehli cehennem ehlinden ayrılır, öyleyse amel edenler neden amel ederler?

Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Herkes ne için yaratılmış ise o kendisine kolaylaştırılır." (Hadisin geçtiği yer:  6596, 7551)

7552- Ali -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bir cenazede iken eline bir değnek aldı. Başını eğdi ve elindeki değnekle yere bir şeyler çizmeye başladı. Sonra Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

7555- Zehdem ibnu Mudrıb el-Ezdi -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Biz Ebû Musa'nın yanında idik. Ebû Musa'ya içinde tavuk eti olan yemek ikram edildi. Ebû Mûsâ'nın yanında Teymullah oğullarından kızıl suratlı bir adam da vardı, sanki o Rum esîrlerindendi. Ebû Mûsâ o kızıl suratlı adamı yemeğe çağırdı. O adam:

7556- İbnu Abbas -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Abdul-Kays heyeti Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme gelip dediler ki:

 

7557- Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Bu resimleri yapanlara kıyamet gününde azap edilecektir. Onlara: Bu yarattığınız yani resimlerini çizdiğiniz bu (hayvan ve insan) resimlerine can verin, denilecek." (Hadisin geçtiği yer: 2105, 3224, 5181, 5961, 7557)

7558- Abdullah ibnu Ömer -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "(İnsan ve hayvan) resimlerini yapanlar Kıyamet Günü azab olunacaklardır. Onlara: Bu yarattıklarınıza (ellerinizle çizdiğiniz insan ve hayvan resimlerine) can verin, denilir." (Hadisin geçtiği yer: 5951, 7558)

7559- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Ben Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemden işittim, şöyle buyuruyordu: "Allah Azze ve Celle şöyle buyurdu: Benim yarattığım gibi yaratmaya çalışandan daha zalim kim vardır? Hadi onlar bir çekirdeği, bir tohumu, bir zerreyi yaratsınlar." (Hadisin geçtiği yer: 5953, 7559)

7560- Ebû Musa el-Eşari -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Kurân okuyan kimsenin misali, tadı güzel, kokusu güzel turunçgiller gibidir. Kurân okumayanın misali ise lezzeti güzel olan ancak kokusu olmayan hurma gibidir. Kurân okuyan fâcir kimsenin misali de reyhan gibidir. Onun kokusu güzel, tadı ise acıdır. Kurân okumayan fâcirin misali ise Ebû Cehil karpuzu gibidir. Onun tadı acıdır ve kokusu da yoktur." (Hadisin geçtiği yer: 5020, 5059, 5427, 7560)

7561- Âişe -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: İnsanlar Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selleme kâhinlerden sordular. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Sözlerine itimat edilecek kimseler değillerdir" buyurdu. Ey Allah’ın Rasûlü! O kâhinler bazen konuştukları şey gerçekleşiyor, dediler. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Haktan olan bu kelimeyi cinler dostunun yani kâhinin kulağına fısıldarlar. Kâhinler de bununla beraber yüz yalan katarlar." (Hadisin geçtiği yer: 3210, 3288, 6213, 7561)

7562- Ebû Saîd el-Hudrî -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Güneş'in doğduğu doğu taraftan birtakım insanlar çıkacak, onlar Kur'ân okuyacaklar, ancak onların Kurân okuyuşları boğazlarını geçmeyecek. Onlar tıpkı okun yaydan çıktığı gibi dinden çıkarlar. Onlar, okun bir daha atıldığı kirişine dönmez olduğu gibi artık bir daha dine dönmeyeceklerdir."

Onların alâmetleri nedir? diye soruldu. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Onların alâmetleri saçlarını kazıtmaktır" buyurdu. (Hadisin geçtiği yer:  3344, 3610, 4351, 4667, 5058, 6163, 6931, 6933, 7432, 7562)

7563- Ebû Hureyre -Allah ondan razı olsun- şöyle dedi: Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "İki kelime vardır ki bunların söylemesi kolaydır, mizanda ağırdır, Rahman’a sevgili gelir: Subhânallahi ve bihamdihi, Subhânallâhil-Azîm." (Hadisin geçtiği yer: 6682, 7563)

 

 

 

^[1][1770] Tevhid, Allah’ı zatında, fiillerinde, isim ve sıfatlarında birleyip, bütün ibadetleri yalnızca O’na yapmaktır. Tevhid şu üç çeşidi ile bir bütündür. 1- Rububiyyet Tevhidi: Allahu Teala’nın yaratan, sahip olan, öldüren, yaşatan, dirilten, rızıklandıran, yöneten, fayda ve zarar veren, dualara icabet eden, kaza ve kaderi takdir eden olduğuna inanmaktır. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem dönemindeki müşrikler tevhidin bu türünü kabul ediyorlardı. Fakat bu, onların İslam’a girmeleri için yeterli değildi. Maalesef bugünkü insanların durumu da bundan farklı değildir. 2- Uluhiyyet Tevhidi: İbadetin yalnızca Allah’ın hakkı olduğuna inanmaktır. Hiçbir ibadeti az dahi olsa Allah’tan başkasına yapmamaktır. Yasama yetkisini de sadece ve sadece Allah’a ait kılmaktır. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem dönemindeki müşrikler tevhidin bu türünü kabul etmiyorlardı. 3- İsim ve Sıfat Tevhidi: Allah’ın kendini Kur’an’da vasfettiği, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem sahih sünnetlerinde bizlere açıkladığı üzere, bütün noksanlıklardan uzak, yani kemal sıfatlara sahip olduğuna, mahlukata benzemediğine inanıp, bu isim ve sıfatları artırmadan, azaltmadan, saptırmadan, sapık tevillerle tevil etmeden, iptal etmeksizin, örnek ve nasıllık vermeksizin ve mahiyetini araştırmaksızın olduğu gibi kabul etmektir. Allah’ın sıfatları zatının mahiyetine bağlıdır. Bizler Allah’ın zatının mahiyetini idrak edemeyeceğimiz için, bu konuda soru sormak doğru değildir. Bir kişi tevhidin bu üç türüne de iman etmedikçe mü’min olamaz. İbadetin kelime anlamı; boyun eğmek, itaat etmek, küçüklüğünü kabul etmek demektir. Şer’i manası ise; Allah’ın sevdiği, kabul ettiği, razı olduğu, bütün gizli-açık ameller ve sözlerdir. Bazı ibadet türleri: İman, islam, ihsan, dua, korkmak, ummak, umut etmek, tevekkül etmek, sevmek, gönülden saygı duymak, yönelmek, yardım istemek, sığınmak, yardımına çağırmak, kurban kesmek, adak adamak, hükmüne teslimiyet göstermek, namaz, oruç, zekat, hac, tavaf, tevbe, istiğfar, rüku, secde, huşu vb. Bütün ibadetler yanlızca Allah’a yapılmalıdır. Allah insanları yalnızca kendisine ibadet etmeleri için yaratmıştır. Ve bu amaçla rasuller göndermiştir. Bütün rasuller toplumlarını yalnızca Allah’a ibadet etmeye, O’na hiçbir şeyi eş koşmamaya ve tağutları inkar etmeye davet etmek için gönderilmişlerdir. İbadetleri Allah’tan başkasına yapmak şirktir. Allah’tan başkasına ibadet eden, ibadet ettiği şeyi ilah ve rab edinmiştir. Oysa ki gerçek ilah sadece Allah’tır. Bir müslümanın ibadetinin Allah katında geçerli olabilmesi için Allah’ın istediği ve razı olduğu şekilde yapılması gerekir.

^[2][1771] Muaz'ın Yemen'e vali olarak gönderilmesi, hicretin 9. yılında Tebük gazasından sonra olmuştur. Kitap ehli: Kendilerine Allah tarafından peygamber gönderilen ve kitap indirilen gayri müslimlerdir. Yemenliler de, Kitap ehli idiler. "et-Telvih"de, Yemenlilerin, o sırada Yahudi oldukları kaydedilmektedir. Kitap ehli, her ne kadar Allah'ın varlığını kabul etseler bile, Allah'ı mahlukatına benzetip O'nu cisimleştiren Yahudiler ile O'na çocuk ve eş nispet eden Hıristiyanlar, gerçekte, Allah'ı bilmiş değillerdir. Dolayısıyla Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, Muaz'a; onlara ilk önce kelime-i şahadeti teklif etmesini, daha sonra da namazın ve Zekâtın onlara farz olduğunu bildirmesini istemiştir. Bu rivayette gösteriyorki kıyamete kadar davet baki. Yemene kitap ehline giden davet Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem değil. Davete başlanan ilk noktada tevhid sonra namaz sonra zekat vs.. Müslüman yöneticiler, kumandanlar ve bütün görevlilerin vazifesi, hangi din ve inanca bağlı olursa olsunlar bütün insanları öncelikle İslâm’a dâvettir. Bu dâvetin ilk merhalesi de kelime-i şehâdet, yani Allah’dan başka ilah olmadığını ve Hz. Muhammed’in Allah’ın elçisi olduğunu kabul etmeye çağırmaktadır. Bazılarının zannetiği veya iddia ettiği gibi, yahudi ve hıristiyanların geçerli sayılacak bir imana sahip olduğunu söylemek mümkün değildir. Onların Allah inancı, tevhid akîdesinin tamamen dışında olup, yahudiler Allah’ı mahlûkâta benzetmek ve cisimleştirmek, hıristiyanlar da, Allah’a çocuk ve zevce isnad etmek, teslisi, uluhiyyeti baba-oğul-ruhu’l-kudüs diye üçe izafeyi caiz görmek suretiyle doğru yoldan ve tevhid akidesinden sapmışlardır. Böyle olduğu içindir ki, Kur’an’ın pek çok âyetinde onların şirkinden ve küfründen bahsedilmiş, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in zamanından beri kendileri dine dâvet edilmiş ve onlarla cihad edilegelmiştir. İslâm’a dâvet edilen toplumların veya fertlerin sadece kelime-i şehadeti dil ile ikrar etmeleriyle yetinilmemekte, bu temel esası kabul ettikten sonra onun getirdiği ibadetlerin kabulü istenilmektedir. Burada sadece namaz ve zekât zikredilmiştir. Oruç ve haccın zikredilmemiş olması, İslâm’ın bu iki temelinin henüz o sırada farz kılınmadığı veya daha az öneme sahip olduğu gibi anlamlara gelmez. Çünkü oruç hicretin ikinci yılında, hac da hicretin dokuzuncu yılında, Muâz Yemen’e gönderilmeden bir kaç ay önce farz kılınmıştı. Dinin bir emrinin, bir tâlimatının önemsizliği de söz konusu olamaz. O halde, Peygamberimiz, o zaman için, Yemenliler açısından daha mühim ve öncelikli olanları bildirmek istemiştir. Burada farz kılınış sırasına veya öncelikli farz sırasına göre bir sıralama söz konusu olmayıp, nelerin farz olduğunu ve yerine getirilmesi gerektiğini bildirip öğreten bir açıklama vardır. Ayrıca bu tâlimat, kelime-i şehadet getirip müslüman olan bir kimsenin, dinin bütün emirlerini kabul etmiş sayılacağının da delili olmaktadır. Kâfirler ilk önce yalnızca iman etmekle mükelleftirler; dinin diğer emirlerini yerine getirmekle mükellef değildirler; onları tedricen yerine getirirler, diyen âlimler de bu hadisi delil olarak gösterirler. Çünkü burada dine dâvette bir sıralama vardır. Bu hadis mazlumun bedduasından sakınmayı emreden, son cümlesi sebebiyle burada zikredilmiştir. Mazlumun duasının ve bedduasının makbul olacağı bu hadisten bir kere daha anlaşılmaktadır. Bir görevli, kendisine zekât farz olan bir kimsenin malının en kıymetli ve en gözde olanını alırsa, bu bir nevi zulümdür. Veya zekât verene karşı sert davranırsa diliyle ona eziyet etmiş olur ki, bu da bir zulümdür. O halde zulmün her çeşidinden sakınmak, kaçınmak ve uzak durmak gerekir. Allah ile mazlumun arasında bir perde olmaması, isteğinin hemen kabul edileceğine delil sayılır. Çünkü perde bir engeli ifade eder, oysa mazlumun duası ile Allah’ın arasında böyle bir engel bulunmamaktadır. Bu tavsiye, hem zâlimin zulmünü önlemeye, hem de mazlumu sabretmeye teşvik edici niteliktedir.Hangi din ve ırka mensup olursa olsun, insanlara zulüm yapmak dinimizde haram kılınmıştır. Hatta bunu daha geniş mânada yorumlamak mümkündür. Yani İslâm, bütün canlılara, insanlara, hayvanlara ve bitkilere bile merhametsizliği yasaklamıştır. Onların her birine karşı insanoğlunun görevleri vardır.

^[3][1772] Allahın Kulları Üzerindeki Hakkı: Kullar Allaha İbadet Edecekler ve Allaha Hiçbir Şekilde Şirk Koşmayacaklardır. İnsan Hakikatinin -Kalbi ve Ruhunun-, Kendisinden Başka İbadete Layık Hiçbir İlâh Olmayan Allahtan Başkasıyla Huzura Ermesi İmkânsızdır. İlâh Demek, Kendisinden Hiçbir Şekilde ve Hiçbir Zaman Vazgeçilemez Varlık Demektir. Allahın Mahlûkatı, Kendisine Kulluk Etmeleri, Yani Kendisini Tanımaları, Gönülden Bağlanmaları Sevmeleri ve İhlâslı Olmaları Amacıyla Yaratması Esası İki Temele Dayanmaktadır. Allah'ın Kulları Üzerindeki Hakkı: Kullar Allah'a İbadet Edecekler ve Allah'a Hiçbir Şekilde Şirk Koşmayacaklardır Allahın Kul Üzerindeki Hakkı.İşte Allah'ın kulları üzerindeki hakkı budur: Kullar ibadet edecekler ve O'na hiçbir şekilde şirk koşmayacaklardır. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: “Muhakkak ki Allah şu üç şeyden razı olur… Sizlerin kendisine kulluk edip hiçbir şeyi ortak koşmamanızdan, Allah’ın ipine toptan sarılıp ayrılmamanızdan ve Allah’ın başınıza emir kıldıklarına nasihat etmenizden razı olur…” Allah’a kulluk edip O’na hiçbir şeyi şirk koşmamak: Kulluğun aslı boyun eğmek ve zillettir. Taabbîd: zelil etmektir. El-İsti’bad: kul edinmektir. Taat olan ibadet; Allah’a zilletle boyun eğerek ibadet etmektir. Allah Teala buyurmuştur ki: “Allah'a ibadet edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın.”(Nisa 36) Allah Tebarek ve Teala, kendisine kulluk edilip hiçbir şeyin kendisine ortak koşulmamasını emretmiştir. Şüphesiz O, kendisinden başka ilah olmayan ve kendisi dışında Rab olmayan Allah’tır. İbadete layık olan ancak O’dur. İbadet; yaratılışın gayesidir. Halkı bunun için yarattı, rasulleri bunun için gönderdi, kitapları bunun için indirdi, cennet ve cehennemi bunun için yarattı… Allah Teala buyurmuştur ki: “Ben insanları ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattım” (Zariyat 56) İbadet: İnsanların, cinlerin ve bütün mahlukatın yaratılma sebebidir.İbadetin aslı: Allah sevgisi, sevgiyi sadece Allah’a hasretmek ve sevginin tamamen Allah için olmasıdır. Kul Allah yanında O’na ortak başka hiç kimseyi sevmez ve ancak O’nun için ve ondan dolayı sever. O’nun nebilerini, rasullerini, meleklerini ve dostlarını da sever. Fakat bizim bunlara olan sevgimiz, Allah sevginin tamamındandır. O’na eşit olan bir sevgi değildir. Allah’tan başka ilahlar edinip de onları Allah gibi sevenlerin sevgisi O’nun yanında, O’na denk sevgi beslemek demektir.Allah’a sevgi duymak -ki kulluğun özü ve sırrı budur- ancak O’nun emirlerine uymak ve yasaklarından kaçınmakla gerçekleşir. Emirlere uyma, yasaklardan kaçınma sırasında kul olmanın ve sevginin manası ortaya çıkar. İbadet, dört kaide üzerine kuruludur. Bunlar: Allah ve rasülünün sevip hoşlandığı şeyleri;kalbin sözü, dilin sözü, kalbin ameli ve uzuvların ameliyle gerçekleştirmektir.Kulluk bu dört mertebeyi ihtiva eden bir isimdir. Kalbin sözü: Allah’ın kendisinden, isimlerinden, sıfat, fiil ve meleklerinden, kendisine kavuşmaktan, rasüllerin diliyle haber verdiği şeylere inanmaktır. Dilin sözü: Kalbin inandığı şeyleri ifade etmesi inandıklarına davet etmesi, onları savunması, bunlara aykırı olan bid’atlerin batıl olduğunu ilan etmesi, Allah’ı zikretmesi ve emirlerini tebliğ etmesidir. Kalbin ameli: Allah’ı sevmek, O’na tevekkül etmek, O’na yönelmek, O’ndan korkmak ve ümit etmek, dini Allah’a halis kılmak, yasaklarından uzaklaşmak ve emirlerine karşı sabretmek, Allah’ın takdir ettiği şeylere sabır göstermek, Allah’tan da O’ndan gelenlerden de razı olmak, Allah’ı dost kabul etmek, O’na dönmeyi istemek, boyun eğmek, mutmain olmak gibi şeylerdir. Kalbin amelleri uzuvların amellerinden daha öncelikli farzdır ve kalbin müstehab amelleri Allah’a vücutla yapılan müstehab amellerden daha sevimli gelir. Kalbin amelleri olmadan uzuvların amellerinin ya faydası hiç yoktur veya çok az faydası vardır. Uzuvların amelleri: Namaz, cihad, cuma namazı ve cemaatlere gitmek, acizlere yardım etmek, halka ihsan etmek ve benzeri amellerdir. Bütün rasuller Allah’ı birlemeye ve ibadeti O’na halis kılmaya davet etmişlerdir.Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de dinin en yüksek derecesini kullukta ihsan derecesi kabul etmiştir. İhsan hakkında şöyle buyurmuştur:“Allah’ı görüyor gibi ibadet etmendir, her ne kadar sen O’nu görmesen de, O seni görür.” Kul, mükellefiyet diyarında bulunduğu sürece ölünceye kadar kulluktan ayrılamaz.

^[4][1773] İhlas suresi dört âyettir ve Mekke'de nazil olmuştur. Übey bin Ka'b diyor ki: "Müşrikler, Resulullaha: "Rabbinin nesebini bize bildir." dediler. Bunun üzerine Allah teaîa: "Ey Muhammed deki: "Allah birdir, Allah sameddir." suresini indirdi. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem İhlas suresinin âyetlerini izah ederken buyurdu ki: " Samed demek, doğurmamış ve doğurulmamiş olan demektir. Zira doğurulan hiçbir şey yoktur ki ölmüş olmasın. Ölen hiçbir şey yoktur ki ona mirasçı olunmuş olmasın. Aziz ve Celil olan Allah ise ne ölür ne de kendisine mirasçı olunur. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem "Onun hiçbir dengi yoktur." âyetini de izah ederken buyurdu ki: "Onun ne bir benzeri vardır ne de bir dengi vardır. Onun hiçbir emsali yoktur."

^[5][1774] Âyet-i Kerimenin birinci bölümünde: "Sen o müşriklere şöyle de: "İster Allah deyin ister rahman deyin" buyuruluyor: "Abdullah bin Abbas bu kısmı izah ederken diyor ki: "Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve selem Mekke'de iken secdeye kapanır ve Allah'a yalvararak: "Ya Allah, ya rahman" derdi. Bunu gören müşrikler, "Bu adam tek bir ilaha ibadet ettiğini iddia ediyor halbuki iki ilaha dua ediyor" dediler. Bunun üzerine bu âyet-i Kerime nazil oldu ve Allah ve Rahmanın aynı olduğunu beyan etti". Ayet-i Kerimenin ikinci bölümünde: "Nasıl çağırırsanız çağırın, isimlerin en güzeli onundur" buyuruluyor. Bu isimler hakkında Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellemden şu Hadis-i Şerif rivayet ediliyor: "Şüphesiz ki Allah'ın doksandokuz ismi vardır, yüz'den bir eksiktir. Kim onlan sayarsa (Zikrederse) cennete girer.

^[6][1775] Merhamet, insanın fıtratında öyle yüce bir haslettir ki onunla başkalarının elemi ile duygulanılır. İzalesine koşar. Yaptıkları hatalardan üzülür. Bu hataların dönüşmesini taleb eder. Bu özellik insandaki faziletleri alıp onu hayvan seviyesine indirebildiği gibi, insandaki sevgi ve muhabbetin fışkırmasına da en canlı sebep de yine odur. Aslında hayvanlarda da onları yavrularına karşı demlendirip duygulandıran iç güdüleri mevcuttur. Onun içindir ki kalabalık (merhametsizlik) insan fıtratını hayvanlar, hatta şuursuz cansızlar seviyesine düşürür. Rahmet en geniş ve mutlak manâsıyla Allah'ın bir sıfatıdır. O'nun rahmeti bütün kainatı ihata etmiştir. Herşeyi kuşatan ilminin şuaları ile beraber mutlak olarak rahmetinin şuaraları da mevcuttur. Yeryüzünde görmüş olduğun sevgi, güleryüzllük, acıma ve iyiliğin tamamı Allah'ın rahmetinden bir cüz olup onu yaratıkların kalbine atmıştır. İnsanların en yufka kalplisi bu rahmetten fazla pay sahibi ve zayıfların hayatından en fazla duygulananlardır. Katı yürekli insafsız hayırsız müstekbirlere gelince onlar cehennemin en alt tabakasında olacaklardır. Yüce kalpleri hiçbir zaman katılık dalgaları sarmaz. Onlar her zaman için musafaha ve hilm'e, kalabalık ve kinden daha çok müsaittirler. İnsanın ahlakındaki kabalık belirtileri noksanlık için büyük delil ve milletlerin tarihinden de tehlikeli fitneler için işarettirler. İslâm'ın kabalıktan sakındırması ve onu fasıklık alameti ile doğru yoldan sapma sırrı kabul etmesine şaşmamak gerek. İslâm genel manada merhamet tavsiye ederek onu kâmil bir imanın belirtisi olarak kabul etmiştir. Müslaman kalbinde tüm insanlar için merhamet iyilik taşır insanlara kuvveti nisbetinde kolaylık arar.

^[7][1776] Allah Teâla bu âyet-i kerimede biz müminlere uyarıda bulunmakta ve buyurmaktadır ki: "Ben, cin ve insanlardan ne yarattıklarımı rızıklandırmalarını ne de beni yedirip doyurmalarını istiyorum. Çünkü rızıkları veren, güç ve kuvvet sahibi olan ancak benim. Bu itibarla ben, kulları sadece bana ibadet etmeleri için yarattım. İtaat edenin mükafaatını isyan ednin ise cezasını veririm. Ben, cinleri ve insanları, kendilerine muhtaç olduğum için yaratmadım. Zira onları nzıklandıran benim. Ben, güç ve kuvvet sahibiyim. Peygamber efendimiz Allah tealanın, bir hadiste şöyle buyurduğunu söylüyor: "Ey Âdemoğlu, sen kendini bana ibadete ver ki gönlünü zenginlikle doldurayım ve fakirliğini gidereyim. Eğer böyle yapmazsan, ellerini işle dolduru-num, fakirliğini de (ihtiyacını) gidermem. Halid'in oğullan "Habbe ve Seva" diyorlar ki:"Biz, Resulullahın yanına gittik. O, bir şey yapıyordu. Biz ona yardım ettik. Resulullah şöyle buyurdu: "Başlarınız hareket ettiği sürece (sağ oldukça) nzıktan ümit kesmeyin. Zira insanı annesi kızıl bir et olarak doğurur. Onun üzerinde herhangi bir kabuk yoktur ve Allah onu rızıklandırır.

^[8][1777] Allah azze ve celle, sadece kendisinin bildiği gaybla ilgili ilmini, yaratıklarından hiçbir kimseye göstermez. Ancak seçtiği peygamberleri hariç. Allah bunları seçtiği gibi gaybla ilgili bazı bilgileri bunlara vahiy yoluyla bildirir, nitekim Muhammed'e, içinde gaybla ilgili haberler bulunan Kur'anı vermiştir. O bize, kıyamette'' ne olacağını bildirmektedir. Zira Allah, seçtiği peygamberin Önüne ve arkasına onu koruyan melekler gönderir. Böylece peygamberine vahiy ile bildirdiği gaybı, şeytanlar ve cinler çalamazlar ve cinler, bu gayb haberlerini getiren meleklerin şekline giremezler.

^[9][1778] Âyet-i kerimede beş hususun, insanlar tarafından kesin o!arak bilinmesinin mümkün olmadığı zekrediliyor ve bunları ancak Allah tealanın bileceği beyan ediliyor. Bu hususların, insanlar tarafından bilinemeyeceği meşhur Cibril hadisinde zikredilmiştir.

^[10][1779] Allahı bilen âlimler, kıyametin ne zaman kopacağı bilgisini ancak Allaha havale ederler. Zira onun kopmasını Allahtan başka kimse bilmez. Herhangi bir meyvenin, tomurcuğundan çıkması herhangi bir dişinin hamile kalması ve doğurması ancak Allahın bilgisi dahilinde gerçekleşir. Bunlardan herhangi bir şey Allaha gizli kalmaz. Dünyada iken putları Allah’a ortak koşan müşriklere, Allah’ın seslenerek "İbadette bana ortak koştuğunuz ortaklarım nerede?" diye sorduğu gün, kendilerini savunamayan müşrikler şu cevabı vereceklerdir: "Biz sana kesinlikle bildiriyoruz ki içimizde senin ortağın olduğuna dair şahitlik edecek hiçbir şahit yoktur."

^[11][1780] İnsan dehâsının keşfedemeyeceği, akıl ve mantığının dayanıp kalacağı, elinin ulaşamayacağı bazı bilgiler vardır ki, bunlara "gayb", yani sadece Allah tarafından bilinen şeyler denmektedir. Bu ilimler Cenab-ı Hakkın kendi ilmine has bilgilerdir. İşte Kur'ân-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde "mugayyebât-ı hamse (beş bilinmeyen şey)"den bahsedilmektedir ki, bunları yalnız Allah bilir. Beş bilinmeyen gayba ait şey anlamında Kur'anî bir tabir. Bunlar, Lokman sûresinin otuzdördüncü âyetinde geçen ve ilmini Allah'ın kendi zatında sakladığı gayb anahtarlarıdır.Allah bildirmediği takdirde bu bilinmeyenleri ne bir rasûl, ne bir nebî, ne de mukarrab melekler bilemezler.Allah Teâlâ kıyamet gününü bir gayb olarak bırakmış ve kendisinden başka kimseye onun zamanını bildirmemiştir.Kıyametin ne zaman kopacağını bildirmemesinin hikmetine gelince, bu suretle insanlar daimî bir uyanıklık ve bekleyiş hali içinde bulunmayacaklar, hazırlıklı olarak bekleyeceklerdir. Bu ruh haline sahip olmayanlar ise, gaflet halinde iken ansızın yakalanacaklar ve hazırlık yapmaya fırsat bulamayacaklardır.Yağmurun ne zaman yağacağını da Cenab-ı Hak bilir ve onu dilediği zaman indirir. İnsanlar, tecrübeler ve aletler vasıtasıyla onun yağacağı zamanı yaklaşık olarak bilebilirler, ama yağmur sebepleri yaratacak güce hiç bir zaman mâlik olamazlar. Âyet-i Kerîme Allah'ın yağmuru indirdiğini belirtmekte, kâinattaki sebepleri O'nun meydana getirerek tanzim ettiğini bildirmektedir. Bu durumda yağmurun Allah'a tahsisi kudret bakımındandır.Rahimlerde bulunanın bilgisi de yalnızca Allah'a ait bilgilerdendir. Kimse yarın ne kazanacağını, bilmez. İyilik mi, kötülük mü; fayda mı, zarar mı; zorluk mu, kolaylık mı; sağlık mı, hastalık mı geleceğini; itaat mi, isyan mı edeceğini bilmez. Buradaki kazanç sözü mali hususlardan çok geniştir. İnsanın o gün elde edeceği şeylerin hepsini içine alır.

^[12][1781] Allah Teala’nın herhangi bir sıfatı yaratıklarının sıfatına benzetilemez. Nasıl ki, Allah Teala’nın, her şeyi sevk ve idare etmesi, yaratıklarının sevk ve idare etmelerine benzemiyorsa, yaratanın görülmesi de diğer yaratıkların görülmelerine benzemez. Allah’ın dışındaki sevk ve idare eden yaratıklar ya sevk ve idare ettiklerinin yanında bulunurlar veya uzağında bulunurlar. Allah Teala ise, sevk ve idare ettiklerinin ne yanındadır ne de onlardan belli bir mesafede uzaklıkta bulunmaktadır. Yaratıkların görülmesi, görenden belli bir mesafede uzak olmalarını icab ettirirken Allah Teala’nın görülmesi için böyle bir durum söz konusu değildir. Sizler, yaratıcınız dışında sevk ve idare etme sıfatına sahib olan bir yaratık biliyor musunuz ki, o size ne temas eder bir vaziyette bulunsun ne de uzak olsun?" Şayet onlar böyle birisini bildiklerini iddia ederlerse onu açıklamaları istenir. Buna da im­kanları yoktur. Şayet, "Böyle birisinin bulunduğunu bilmiyoruz, derlerse onlara denilir ki "Sizler, yaratıcınızı, size dokunmayan ve uzakta da bulunmayan bir zat olarak bilmiyor musunuz? Halbuki o, sevk ve idare etme ve işleri icra etme sıfatlarına sahiptir. İşte Allah Teala’nın görülmesi böyledir. Onun, görene te­mas eder halde olması veya uzakta bulunması söz konusu değildir. Çünkü o, diğer görülen şeylere benzetilemez. Mutezile fırkası, bu âyet-i kerimeye dayanarak, Allah tealanın, dünyada görülemediği gibi âhirette de hiç görülemeyeceğini söylemiştir. Onların bu sözü yanlıştır. Gerek lügat bakımından gerekse Şer't yönden, âyetin batıl bir te'vilidir. Allah tealanın âhirette görüleceği, sahih Hadis kitaplarında mevcut olan sağlam Nass'lar ile bildirilmiştir. Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem: "Şüphesiz ki sizler, ay'ı on dördünde gördüğünüz gibi kıyamet gününde rabbinîzi göreceksiniz. Buyurmuştur.

^[13][1782] Selam Allah’ın esmai hüsnasındandır. Her türlü noksandan uzak olduğunu bildirir. Allah için böyle bir selametlik istemek doğru olmaz. Böyle bir şeye Allah’ın ihtiyacı yoktur. Selama muhtaç olan Allah’ın kullarıdır. O selam, Allah’tan kullara bir ikramdır. Kullar için selam verildiği zaman Allah’tan selamet, esenlik, huzur vermesini her türlü kusur, afet ve ayıptan uzak bulundurmasını ve darusselam olan cennete ulaştırmasını istemektir. O zaman Peygamber Efendimiz buyurdu ki: “Sizden birisi namazda oturduğu zaman ettehiyyatu lillah vessalevatu vettayyıbat. Esselamu aleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullahi ve berakatüh. Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin. Eşhedu enla ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve rasuluh desin, bundan sonra da dilediği duayı okusun” (Muslim, Kitabussalah). Burada, bu tahıyyat bir nevi selamlama, hürmet ve tazim ifadesidir. Bu şekilde bir tahıyye Cenab-ı Hak için uygun bir selamlama ve tahıyyedir. Her türlü hürmetin Allah için olduğunu ikrar, ilan ve ihbardır. Tahıyye, yani bu şekilde bir selamlama, kullar için eksik bir selamlamadır. Araplar birbirlerine ‘Hayyakellah’ diye selam verir, hürmet sunarlardı. Hayat dilemek, mülk, hükümranlık (hâkimiyet), beka ve devamlılık istemektir. İnsan için bu tür dilekler, uzun ömür her zaman selamet ve afiyeti ifade etmez. Uzun ömür, saltanat, beka, felaket ve acılarla da devam edebilir. Onun için mu’minlerin birbirlerine selamı tahıyye suretiyle değil, selam suretiyle olmuştur. Bu selam, dünya ve ahirette mu’minlerin birbirlerine selamı olduğu gibi hem de Allah’tan mu’minlere bir iltifat ve ikramdır. Bu selamlama Müslümanların dışındaki milletlerde de var olan bir şeydir. Hristiyanlar, birbirlerine ellerini ağızlarına götürerek öper gibi bir tavırda selam ve hürmet ederler. Yahudiler, parmakla işaret ederek hafif kalça kırarak, eğilerek birbirlerini selamlarlar. Mecusiler, rüku gibi eğilerek; kimileri kıyam eder esas duruş gösterirler. Araplar da “Hayyakellah” diyerek birbirlerini selamlarlar. Bu tür selamlamalar aciz bir insana, muhtaç birine bir iltifat gibi; bu selamlama Allah’tan olduğu zaman, O’ndan geldiği zaman tam ve mükemmel, güzel olur. Bu tür hürmet, selamlama ve tahıyye; hürmet edilen her şeye sunulur, ifade edilir. Cami ve mescitler hürmete layık olduğu için onların selamlaması oraya varıldığında namaz kılmakla ifade edilir. Buna tahıyyetü’l-mescid yani mescidi selamlama denilir. Kabe’ye varıldığı zaman tavaf edilerek tahıyye ve selam edilir. Kâbe’nin haremine girildiği zaman ihram giyilerek, harem bölgesi selamlanmış ve hürmet edilmiş olur. Bizim Rabbimize olan selamımız ise tahıyetteki ifadelerle olur. Bu Allah’a tam bir tahıyye ve selamlamadır. Hürmet ifadesidir. İbadetlerimizin her şekli (kıyam, rüku, secde..) tazim ve hürmetin en son ve en güzel şeklidir. Bu tahıyyat Peygamber Efendimiz’in miraçta Rabbul-Alemine mülaki olduğu zaman ifade ettiği bir selamlamadır, tahıyyedir. Ettehiyyatu lillah derken, tazim, hürmet, beka, sonsuzluk, ölümsüzlük, mülk ve hükümranlık gerçek hayat sahibi olan Allah’a mahsustur. (Kullara ait olan bu ifadeler geçici, iğrelti, yine Allahın vergisi, takdir ve ikramıyla olur. Kul bunlara kendi kendine sahip olamaz.) Vessalavat, vessalavatı lillah demektir. Yani salavatlar, kalp ve gönülden yapılan dualar, bedenle ifade edilen ibadetlerimiz Allah içindir. O’na yapılır, O’nun için olmalıdır. Vettayyıbat, temiz, güzel, helal, has olan her şey Allah’a aittir. Başka bir ifadeyle tahıyyatın Allah’a hürmetin bir ifadesi olan mali ibadetlerimiz kulu Allah’a yaklaştıran her türlü vesileler, güzel sözler, zikirler, tesbihler, övgülerimiz, hamdlerimiz yine ancak Allah içindir ve öyle olmalıdır. Bir hadis-i şerifte de “İnnallahe tayyıbun la yekbalu illa tayyıben” (Allah tayiptir (tertemiz, pak), ancak tayyip olanı kabul eder.” buyurulmuştur.Esselamu aleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullah ve berakatuh, ey Allahın nebisi! Selam, esenlik ve darusselam olan cennet sana olsun. Allah’ın rahmeti, bereketi, her şeyin hayrı sana olsun. Esselamu aleyna ve ala ibadillahissalihin. Ya Rabbi, bu selamın bizimle beraber senin salih kullarına da olsun. Neml 59, “vesselamu ala ibadihillezi istafa” yani selam Allah’ın seçtiği kullarına da olsun” ayetine de bir işaret vardır. Burada Allah’ın salih kulları cemaatle namaz kılan, imam ve cemaat ve bu namazda mu’minlere iştirak eden melekleri ifade etmektedir. Gerçek manada salah ancak ahirette gerçekleşir. Özellikle de peygamberlere ait bir özelliktir. Genel manada, salah kelimesi fesadın zıddıdır. Allah’ın ve kulların haklarına riayet eden ve zulmetmeyen insanlardır. Şirk Allah’a karşı bir zulüm, günah ve fesat insanların kendine ve diğer insanlara yapmış olduğu bir zulümdür.

^[14][1783] El-Melik: Görünen ve görünmeyen bütün alemlerin sahibi ve yöneticisi. Allah’ın ‘El-Melik’ isminin tecellisini gözlerimiz de dahil, gördüğümüz ve göremediğimiz yaratılan her şey üzerinde görmemiz mümkün. Her ne kadar da tapu kağıtlarında beşer isimleri yazsa da gerçek sahip Allah’tır.Yarattıklarının sahibi olmasının yanı sıra yarattığı her şeyde tasarrufta bulunan ve yöneten anlamına da gelen ‘El-Melik’ isminin tecellisini;İnsanların güzel ve adaletli bir şekilde yaşaması için gerekli kanunlar göndermesinde (Kur’an ve Sünnet), tabiattaki diğer canlıların belirli bir ahenkte yaşaması için fıtratlarına bazı programlar yüklemesinde de görmek mümkün.

^[15][1784] Ehl-i sünnet ve’l-cemaat’in, iman esaslarının ilki ve en büyüğü olan Allah’a imanın kapsamı içerisinde olmak üzere onların Allah’a kendi zatını vasfettiği şekilde. iman etmeleri de vardır. "Tahrif söz konusu olmaksızın" lafzı sözü edilen iman ile alakalıdır. Yani onlar bütün bu batıl anlamlardan uzak bir şekilde ilahi sıfatlara iman ederler. Herhangi bir temsil söz konusu olmaksızın bu sıfatları kabul ettikleri gibi, bu sıfatları ta’til (anlamsız hale getirmek) de söz konusu olmaksızın (mahlukata benzemekten) tenzih ederler."Yüce Allah'ın kendi zatını nitelendiği sıfatları O’ndan nefyetmezler..." sözleri daha önce geçen ifadeler esas alınarak ortaya konulmuş bir ayrıntı açıklamadır. Onlar bu şekilde Allah’a iman ettiklerine göre, sıfatları nefyetmezler, tahrif etmezler, keyfiyetlendirmezler ve temsil yoluna da gitmezler demektir. Yüce Allah’ın: "Kendi ellerimle... seni ne alıkoydu?" buyruğu ile bir sonraki âyet-i kerîme, şanı zatına yakışan bir şekilde gerçek anlamı ile onun sıfatı olmak üzere yüce Allah’ın iki elinin olduğunu ihtiva etmektedir. Birinci âyet-i kerîmede yüce Allah İblis’i elleriyle yaratmış olduğu Âdem’e secde etmediğinden dolayı azarlamaktadır. Burada "iki el"in kudret diye yorumlanması imkânsızdır. Çünkü İblis de dahil olmak üzere herşeyi yüce Allah kudretiyle yaratmıştır. Bu durumda Âdem’in ayrıcalıklı bir konumda olduğunu belirten bir özelliği kalmaz. Abdullah bin Amr yoluyla rivayet edilen hadiste:"Aziz ve celil olan Allah üç şeyi eliyle yaratmıştır: Adem’i eliyle yaratmış, Tevrat’ı eliyle yazmış ve Adn Cennetini (ağaçlarını) eliyle dikmiştir." (Bu hadisi Darakutnî, es-Sıfat (s. 45)’de rivayet etmiştir.), İbnu Ömer -Allah ondan razı olsun- dan da şöyle dediği sahih olarak sabittir: “Allah dört şeyi eliyle yaratmıştır: Arş, Kalem, Adem ve Adn cenneti. Sonra da diğer yaratıklara: Ol dedi, onlar da oluverdi.” ez-Zehebî, el-Uluvv, el-Elbanî, Muhtasaru’l-Uluvv s.105’de. Diğer yaratılmış varlıklarla birlikte bu üç şeyin de Allah’ın kudreti ile var olmalarına rağmen, özellikle bu üç şeyin söz konusu edilmesi onların başkalarında bulunmayan ayrı bir özelliğe sahib olduklarını göstermektedir. Aynı şekilde "el-yedeyn: iki el" lafzının tesniye (ikil) olarak ancak gerçek el hakkında kullanıldığı bilinen bir husustur. Bu lafız hiçbir zaman kudret ya da nimet anlamında varid olmuş değildir. Dolayısıyla; Yüce Allah onu iki kudret ile yahut iki nimet ile yaratmıştır, demek uygun düşemez. Aynı şekilde "iki el" in ni’met, kudret veya başka bir anlamda kullanılmaları ancak gerçek anlamıyla iki ele sahib olarak nitelendirilen kimseler hakkında söz konusu olabilir. Bundan dolayı mesela, rüzgarın eli vardır, suyun eli vardır, denilmez. Muattile’nin bazı âyet-i kerîme’lerde "el" lafzının tekil olarak kullanılmış olduğunu, bazı âyetlerde de çoğul olarak zikredildiğini delil diye ileri sürmelerinin delil olacak bir tarafı yoktur. Çünkü lugatta iki organ ile yapılan bir işin bazan tek organ ile yapılmış gibi söz konusu edilmesi pekala mümkündür. Mesela; gözümle gördüm, kulağımla duydum denilir. Maksat ise iki göz ve iki kulaktır. Aynı şekilde çoğul da bazan tesniye anlamında kullanılır. Yüce Allah’ın şu buyruğunda olduğu gibi: "Eğer ikiniz de Allah’a tevbe ederseniz (ne alâ; çünkü) kalbleriniz meyletmiş bulunuyor." (Tahrim, 4) Maksad ikinizin kalbidir. Ancak gerçek el için söz konusu edilebilen, parmaklarıyla birlikte el, parmaklar, sağ, sol, yakalamak (kabz) ve bast (açmak) ve buna benzer hususların da varid olduğu göz önünde bulundurulacak olursa, "el" in kudret ya da nimete yorumlanması nasıl mümkün olabilir? İkinci âyet-i kerîme’de de şanı yüce Allah -müstehakları verilesice- yahudilerin söyledikleri sözleri aktarmakta ve onların -hâşâ- yüce Allah’ın elini bağlı olmakla vasfettiklerini belirtmektedir. Yani onun eli infak etmeyip cimrilik etmektedir. Daha sonra yüce Allah onların söylediklerinin aksinin kendisi hakkında sözkonusu olduğunu belirtmektedir. O da iki elinin dilediği şekilde infak etmek ve bol bol bağışlarda bulunmak suretiyle yayılmış olduklarını, açık olduklarını belirtmektedir. Nitekim hadiste şöyle denilmiştir: "Allah’ın eli dopdoludur. O gece gündüz durmadan infak eder. Hiçbir harcama onda bulunanları azaltmaz." Müslim’deki lafzi manası da şöyledir: “Allah’ın sağ eli dopdoludur. Hiç eksilmez. O, gece gündüz durmadan infak eder. Gökleri ve yeri yarattığı günden beri infak ettiklerini bir düşünün. Bu dahi onun sağ elinde bulunanı eksiltmiş değildir.” ) Acaba yüce Allah’ın gerçek anlamıyla iki eli bulunmamış olsaydı, burada "iki elin açık olduğu" nun belirtilmesi güzel bir tabir olabilir miydi? Evet, gerçekten gereksiz yere te’vil edenler bundan mahcub olmalıdır.

^[16][1785] En güzel isimler Allah'ındır. Siz onu o isimlerle anın. Onun isimlerini de­ğiştiren ve onlan yalanlayan müşriklerden uzak durun. Onlar, âhirette, yaptıkla­rının cezasını göreceklerdir.

^[17][1786] Ey Muhammed, güç ve kudret sahibi olan rabbin, müşriklerin onu vasiflandırdığı: "Melekler Allanın kızlarıdır." gibi sıfatlardan beridir, münezzehtir. Çeşitli ümmetlere göndermiş olduğu peygamberlere, en korkunç gün olan kıyamet gününde Allahın azabından selamette olmaları vardır. Âlemlerin rabbi olan Allaha hamdolsun. Zira kullarına verilen bütün nimetler onun tarafındandır.

^[18][1787] Münafıklar: "Bu gazveden Medine'ye dönecek olursak yemin olsun ki en şerefli olan bizler, en zelil olan müminleri oradan çıkaracağız." dediler. Halbuki izzet ve şeref ancak Allahın, Peygamberinin ve Allaha iman eden müminlerindir. Fakat münafıklar bunu bilmezler.Surenin girişinden buraya kadar zikredilen âyet-i kerimeler, Abdullah bin Übey bin Selul isimli münafık ve arkadaşları hakkında nazil olmuştur. Âyetlerde, müminlere dil uzattıktan belirtilen kişiler bunlardır. Müminler aleyhinde söylenen sözler de bunlara aittir.

^[19][1788] "İzzet" yüce Allah’ın kendi zatı hakkında söz konusu ettiği bir sıfattır."İzzet" galib olmak ve kahretmek anlamına gelir. Bir kimseyi yenik düşürmeyi anlatmak için bu fiil kullanılır. Ayrıca güç ve metanet anlamında da kullanılır. Bu anlamı dolayısıyla son derece sert ve sağlam yere: "Ardun azazun" denilir. Değerin yüceliği ve düşmanların zarar verememesi anlamına da kullanılır. İşte bütün bu anlamlar şanı yüce Allah hakkında aynen geçerlidir.

^[20][1789] Hadisde yüce Allah hakkında ricl ve kadem (ayak) söz konusu edilmektedir. Bu sıfat da diğer sıfatlar gibi değerlendirilir. Onun azametine yakışır şekilde bu sıfata sahib olduğu kabul edilir. Yüce Allah’ın cehennem ateşine ayağını koymasındaki hikmete gelince, O’nun: "Andolsun ki Ben cehennemi cin ve insanlarla dolduracağım." Hud, 119, buyruğunda geçtiği üzere orayı dolduracağını vaadetmiş olmasıdır.Günahsız olarak kimseyi azab etmemesi, O’nun rahmet ve adaletinin bir gereği olduğundan, cehennem ise son derece geniş ve derin olduğundan yüce Allah vaadini gerçekleştirmek üzere içine ayağını koyacak, işte o vakit cehennemin her iki tarafı birbirine kavuşmuş olacak ve onda fazlalık kalmayacaktır.Cennette ise yüce Allah’ın cennetliklere pek çok lütuf ve ihsanlarda bulunacak olmasına, onların yerlerini geniş tutacak olmasına rağmen, cennet ehlinin bulunmadığı geniş yerler de kalacaktır. Hadis-i şerif’te sabit olduğu üzere bu yerler için yüce Allah başka yaratıklar var edecektir.

^[21][1790] Gökleri ve yeri yerli yerince yaratan Allah’tır. O, onları boş yere yaratmamıştır. O, bir şeyin olmasını istediği zaman ona sadece "Ol" der. O şeyin olması için bu emir kâfidir. O şey hemen oluverir. Kıyamet gününde onun yanında hiçbir kimse söz sahibi değildir. O, kullarının yaptıkları gizli ve açık herşeyi bütün teferruatıyla beraber bilmektedir. O, hüküm ve hikmet sahibidir. Hükmetme yetkisi sadece ona aittir ve her şeyin en güzelini ve münasip olanını o yapar.

^[22][1791] Allah teala bu âyet-i Kerimede, gökleri ve yeri, takdir ettiği bir Ölçüyle ve pek düzenli bir şekilde yarattığını beyan ediyor ve emirlerine uymayan insanları tehdit ederek, dilerse onları yok edip yerlerine yepyeni bir nesil getirebileceğini açıklıyor. Zira, gökleri ve yeri yaratan Allah için bunu yapmak, hiçte güç bir iş değildir.

^[23][1792] Allah teala, Peygamberlerine, insanları, kendisinden başka hiçbir ilah olmadığı hususunda uyarmalarını emrettikten sonra buna deliller göstererek, gökleri ve yeri yaratanın ancak kendisi olduğunu, bunları boşu boşuna değil, uygun bir şekilde yarattığını, bu sebeple müşriklerin, bazı şeyleri kendisine eş koşmalarından beri olduğunu beyan etmektedir.

^[24][1793] Allah teala bu âyet-i kerimede yüce kudretinden haber vererek gökleri ve yeri gerektiği gibi yarattığını ve bunların yaratılışında Allatan birliğini ve kudretini gösteren büyük bir delil bulunduğunu bu delili de müminlerin idrak edebileceklerini beyan ediyor.

^[25][1794] Allah, gökleri ve yeri yerli yerince yaratmıştır. Gece ile gündüzü sarmaktadır, gündüz ile de geceyi sarmaktadır. Bunlardan biri gelince diğeri Örtülmektedir. Allah, güneşi ve ayı da kullarının hizmetine tahsis etmiştir. Güneş ve aydan her biri belli bir vadeye kadar dönmeye devam edeceklerdir. İyi bilinmelidir , ki bütün bunları yapan Allah, herşeye galiptir, kendisine karşı gelenleri şiddetle cezalandırır. Hata ve günahlarından vazgeçenler için ise çokça affedendir.

^[26][1795] Dünyada iken Allahın peygamberlerini yalanlayarak, Allahtan başka şeylere taparak ve onun emirlerine karşı gelerek kötü amel işleyenleri hiçbir zaman, iman edip salih amel işleyenlerle bir tutamayız. Onların hayatları da ölümleri de birbirlerinden farklıdır. Çünkü salih amel işleyenler Allaha itaat ederek yaşamışlar, âhirette nimetlere erişecekleri müjdesiyle ölmüşlerdir. Kötü amel işleyenler ise hayatta iken Allaha karşı gelmişler ve cehennemde yanacakları ihtarıyla ölmüşlerdir. Elbette ki bunlar hayatlarında ve ölümlerinde farklıdırlar.

^[27][1796] O, gökleri ve yeri yerli yerince yaratmıştır. Sizi şekillendirmiş ve şeklinizi güzel bir biçimde yapmıştır. Dönüş yine onadır.

^[28][1797] "Semi" oluşunun, anlamı, ne kadar yavaş olursa olsun, bütün sesleri idrak eden demektir. O yaratıklarının işitmelerine benzemeyen bir sıfat olan semi’ sıfatıyla gizli ve açık olan her bir şeyi işitir."Basîr" de ne kadar ince ve hissedilemez gibi görülse ya da uzak olsa dahi kişi, cisim ve renk türünden görülme özelliğine sahip herşeyi idrak eden demektir. Engellerin, perdelerin onun görmesine olumsuz bir etkisi yoktur. Bu müf’il (veznindeki ism-i faîl) anlamında "fail" veznindedir. Bu da şanı yüce Allah hakkında basar sıfatının kendi zatına layık şekliyle sabit olduğunun delilidir. Şanı yüce Allah sem’ ile işitir, göz ile görür. Bu, yüce Allah’ın sem’ini işitilen şeyleri bilmesi, basarını görülen şeyleri bilmesi diye yorumlayan Eş’ari mezhebine mensub birtakım kimselere karşı delildir ve bu hatalı bir yorumdur. Çünkü kör olan bir kimse semanın varlığını bilir, ancak semayı göremez. Sağır olan bir kimse seslerin varlığını bilir, fakat o sesleri işitemez. Eş’arî’ler önceleri Mutezile mezhebine mensup olup, daha sonra Mutezile mezhebini terkeden ve Mutezilelik ile ehl-i sünnet ve’l-cemaat (selef) mezhebi arasında bir mezheb edinen Ebu’l-Hasen el-Eş’arî’ye tabi olan kimseler demektir. Daha sonra bu gibi (yani selefe uymayan) görüşlerinden dönüp, tevbe etmiş, İmam Ahmed ile ehl-i sünnet ve’l-cemaat’e inanç bahislerinde uygun kanaatler belirtmiştir. Ancak ona tabi olan bazı kimseler günümüze kadar onun önceki kanaatlerini taşıyagelmişlerdir. Bunlar ise iman bahislerinde mürcie, sıfatlar bahislerinde te’vil edicidirler. Ehl-i sünnet ve’l-cemaat’e (bu bakımdan) en yakın kimselerdirler.

^[29][1798] "Kocası hakkında seninle mücadele eden... elbetteki Allah işitmiştir" buyruğu ile ondan sonraki âyet-i kerîmeleri, yüce Allah’ın; semi’ (işitme), basar (görme) ve ru’yet (görme) sıfatlarına sahib olduğunu ortaya koymak için zikretmiş bulunmaktadır. Yüce Allah’ın semî’ sıfatını âyet-i kerîmeler bütün iştikak (kökten türeme) kipleri ile dile getirmiş bulunmaktadır. Bu kökler ise işitti, işitir, çok iyi işiten (semi’), işitiriz, işitirim gibi kiplerdir. O halde bu yüce Allah’a ait hakiki bir sıfat olup bununla sesleri idrâk eder."Basar" ise; kendisi vasıtası ile kişileri ve renkleri idrak ettiği bir sıfatıdır. Ru’yet (görmek) de onun ayrılmaz bir gereğidir. "Semî" de, "basar" da birer kemal sıfatıdır. Yüce Allah müşrikleri işitmeyen ve görmeyen şeylere ibadet ettiklerinden dolayı da ayıplamıştır.

^[30][1799] İmanın en faziletli halinin ihsan ve murakabe (Allah’ın gözetimi altında olduğunu bilmek) makamı olduğunu göstermektedir. Bu ise kulun görüyor ve O’nu müşahede ediyormuşcasına Rabbine ibadet etmesidir. Nerede olursa olsun, Allah’ın da kendisiyle birlikte olduğunu bilmesidir. Her ne konuşur, ne yapar ve her ne işe dalarsa mutlaka yüce Allah’ın kendisini görmekte ve gözetmekte olduğunu bilmesidir. Şüphesiz ki kul bütün hallerinde yüce Allah’ın bu beraberliğini hatırından çıkartmayacak olursa, Allah’ın yasaklamış olduğu bir yerde kendisini görmesinden yahut ta yapmasını emretmiş olduğu bir işi yapmadığını tesbit etmesinden utanır. Bu durumda böyle bir birlikte oluşa inanç, Allah’ın haram kıldığı şeylerden uzak durmaya ve yerine getirilmesini emretmiş olduğu itaat olan işleri zahiren ve batınen en mükemmel şekilde yapmakta eli çabuk tutmak için çok yardımcı olur. Özellikle kul ile Rabbi arasında bir sesleniş ve en büyük bağı teşkil eden namaza başlaması halinde bu böyledir. Bu durumda kalbi huşu ile dolar, yüce Allah’ın azamet ve celalini hatırlar. Namazın dışındaki hareketleri azalır, önüne ya da sağına tükürmek gibi Rabbine karşı güzel olmayan edebe aykırı davranışları olmaz. Bu hadis şanı yüce Allah’ın kullarına ne kadar yakın olduğunu ve seslerini yükseltmelerine ihtiyacının bulunmadığını dile getirmektedir. Çünkü yüce Allah hem gizlice söylenen sözleri, hem de fısıltıları bilir. Hadis-i şerif’te sözü edilen bu yakınlık kuşatıcılık, ilim, işitmek ve görmek anlamı ile bir yakınlıktır. O’nun kullarının üzerinde oluşuna aykırı değildir. Yani yüce Allah’ın kendi zatını nitelendirmiş olduğu yakın ve duaları kabul eden vasfına iman etmek gerekir. O, kendisine dua edenlere, yalvarıp yakaranlara pek yakındır. Dualarını ve niyazlarını işitir, dilediği zaman, dilediği şekilde dualarını kabul eder. O bakımdan yüce Allah ilim ve ihata (kuşatıcılığı) ile yakındır.

^[31][1800] Yüce Allah’ın:"O çok mağfiret eden (el-ğafûr) ve pek sevendir (el-vedûd)" (el-Buruc, 85/14) âyeti yüce Allah’ın Esma-i Hüsnâ’sından "el-ğafûr" ile "el-vedûd" isimlerini ihtiva etmektedir. Birincisi mağfiret etmekten mübalağadır. Yani günahkar kullarının günahlarını çokça örten ve onları sorgulamayıp, affeden demektir. "el-Ğafr (merhamet etmek)" in asıl anlamı setretmek, örtmek demektir. Boyanın kiri örtmesini anlatmak üzere de bu kökten gelen kelime kullanılır. Başı örten başlığa "el-miğfer" denilmesi de buradan gelmektedir.İkinci isim olan "el-vedûd" ise katıksız sevgi ve sevginin en latifi olan "el-vudd"den gelir. Bu şekliyle ya "fail" anlamında "feûl" veznindedir. O takdirde anlamı kendisine itaat edenlere çokça sevgi besleyen ve onlara yardım ve verdiği zaferleriyle onlara yakın demek olur yahut ta "mef’ul" anlamında feûl vezninde olup o takdirde anlamı çokça ihsanda bulunması dolayısıyla sevilen ve yarattıkları tarafından sevilmeye layık olup, kendisine ibadet etmeleri ve hamd etmeleri gereken, anlamında olur.

^[32][1801] "Semî" de, "basar" da birer kemal sıfatıdır. Yüce Allah’ın semî’ sıfatını âyet-i kerîmeler bütün iştikak (kökten türeme) kipleri ile dile getirmiş bulunmaktadır. Bu kökler ise işitti, işitir, çok iyi işiten (semi’), işitiriz, işitirim gibi kiplerdir. O halde bu yüce Allah’a ait hakiki bir sıfat olup önceden de açıkladığımız gibi, bununla sesleri idrâk eder."Basar" ise; kendisi vasıtası ile kişileri ve renkleri idrak ettiği bir sıfatıdır. Ru’yet (görmek) de onun ayrılmaz bir gereğidir.

^[33][1802] Biz o müşriklerin kalblerini imandan, gözlerini hakkı görmekten çeviririz de, daha önce Allaha ve Resulüne iman etmedikleri gibi mucizeyi gördükten sonra da iman etmezler. Biz onları, azgınlıkları içerisinde bırakırız, bocalayıp dururlar. Ne hakka ulaşırlar ne de doğruyu görürler.

^[34][1803] Arapça'da "isim" kelimesinin çoğulu olan "esmâ" ile "güzel, en güzel" anlamındaki "hüsnâ" kelimelerinden oluşan "esmâu'l hüsnâ" terimi Kur'ân-ı Kerîm ve Hadis-i Şerîflerde Allah-ü Teala'ya nisbet edilen isimleri ifade eder. Esmâu'l hüsnâ terkibinin, geniş anlamıyla bunların hepsini kapsamakla birlikte terim olarak daha çok doksan dokuz ismi içerdiği kabul edilir.Esmâu'l hüsnâ terkibinde yer alan hüsnâ kelimesi "güzel" mânasında sıfat veya "en güzel" anlamında ism-i tafdîl (üstünlük sıfatı) sayılmıştır. Her iki halde de buradaki güzellik bir gerçeği vurgulamakta olup Allah'ın güzel olmayan bir isminden söz edilemeyeceği için mefhûm-i muhalifini hatıra getirmez. Hadis metnindeki "kim onu sayarsa (men ahsâhâ)" lafzı bazı rivayetlerde "kim onu ezberlerse (men hafizahâ)" ibaresiyle nakledilmiştir. Hadiste Cennet'e girmeye vesile olarak gösterilen "ihsâ" kelimesinin buradaki anlamı üzerinde Buhârî'den itibaren önemle durulmuş ve kelimenin "saymak, ezberlemek, anlamak" şeklindeki sözlük anlamının ötesinde bir mâna taşıdığı görüşü ağırlık kazanmıştır. Öyle anlaşılıyor ki bu kelime "İslâm'ın ulûhiyyet inancını naslara başvurmak suretiyle tesbit edip anlamak, benimsemek ve bu inanca uygun bir ruhî yetkinlik kaydetmek" anlamını içermektedir. Kalp iyi ve kötü düşünce ve davranışların yönledirildiği bir kaynaktır. Eğer inanmış kişinin kalbinde Allah'ı hatırlama yönünde bir gevşeklik olursa burada kötü düşünce ve fikirler daha kolay oluşacaktır. Fakat bu kalpte Allah'ı hatırlama kuvvetli ise bu takdirde kötü düşünce ve fikirler dağılacak bu durum da güzel davranışlara sebep olacaktır.

^[35][1804] Burada ölmek ve dirilmek sözüyle Efendimiz uyumayı ve uyanmayı kastetmiştir. Zira uyku küçük ölümdür. Uyuyup uyanmamak da vardır. Bu sebeple bir mü’min, öldürenin de, diriltenin de sadece Allah olduğu hususundaki kesin inancını uyumadan önce bir daha tekrarlamak suretiyle Cenâb-ı Hakk’a hem imanını yenilemiş hem de O’na teslimiyetini arzetmiş olur. Uyanıp da gücünü, kuvvetini ve hareket kabiliyetini yeniden kazandığını görünce “Bizi öldükten sonra dirilten Allah’a hamdolsun” demek suretiyle Allah Teâlâ’ya hem hamdetmiş hem de şükretmiş olur. Bütün bunları şuurlu bir şekilde yapan kimse, Cenâb-ı Hakk’ın hem kendisi hem de bütün insanlar ve yaratılmışlar üzerindeki mutlak tasarrufuna olan imanını dile getirmiş ve bütün bunları zihninden geçirmek suretiyle de tefekkür gibi önemli bir ibadeti îfâ etmiş olur.

^[36][1805] Hadîs-i şerîf her şeyi Allah’ın yaptığına, hayrın da şerrin de O’ndan geldiğine gönülden inanmanın ve O’na teslim olmanın örneklerinden birini ortaya koymakta ve doğacak çocuklarının iyi bir müslüman olarak yetişmesini ve yaşamasını isteyen eşlerin cinsel temasta bulunmak istedikleri zaman, bunu Efendimiz’in öğrettiği şekilde Cenâb-ı Hak’tan niyâz etmelerini tavsiye etmektedir. Hadisdeki “biriniz eşiyle birleşeceği zaman” ifadesi, yukarıda kaynaklarını verdiğimiz bazı rivayetlerde “biriniz eşiyle birleşmek istediği zaman” şeklindedir. Böylece bu duanın birleşme esnasında değil, daha önce yapılacağı anlaşılmaktadır. Bununla beraber bu ifadeler, şeytanın doğacak o çocuğa hiçbir şekilde zarar vermeyeceği, onun yanına hiç yaklaşmayacağı anlamına gelmez. Zira şeytanın insanı baştan çıkarmak veya yaptığı ibadetleri tam bir şuur haliyle îfâ etmesine engel olmak için gönüllere verdiği vesveseden tamamiyle kurtulmak mümkün değildir. Muhtemelen bu ifadesiyle Resûl-i Ekrem Efendimiz, bazı âlimlerin söylediği gibi şeytanın, doğacak çocuğu çarpmayacağını, bedenine ve inancına zarar veremeyeceğini, birleşme sırasında kendilerine yaklaşma fırsatı bulamayacağını anlatmak istemiştir. Bir insan için hayatta en tehlikeli şey, imansız olarak ölmektir. Diğer bir ifadeyle şeytanın insana vereceği en büyük zarar, onu dininden ve imanından etmesidir. 

^[37][1806] Rabbinin adını söyleyerek, onu telaffuz ederek, onu tesbih et. O halde maksat yüce Allah’ın adını başta anmak suretiyle onun bereketinden yararlanmaktır. Besmelesiz işte hayır yoktur.

^[38][1807] İnsan yaptığı her işin farkında olmalı, her işi bilerek ve anlayarak yapmalıdır. Ağzına bir lokma götürürken veya bir şeyi yudumlarken bunu kendisine Allah’ın verdiğini hatırlamalı, O’na şükran borçlu olduğunu bilmelidir. Yerken ve içerken besmele çekme alışkanlığını kazanmış bir kimse, şükretme görevini son derece tabii bir şekilde ve kendiliğinden yapmış olur. Et keserkende besleme çekme Allahın bir emridir. Allah adına kesilmeyen etler yenmez. Bu mesele İslam ümmeti içinde bir çok meselelerin çıkmasın sebeb olmuş ve harici dediğimiz fırkayı dallenin bu konuyu ifsat ederek aşırı gitmesine sebeb olmuştur.

^[39][1808] Yemin: Sağ el; bereket; güç, kuvvet ve güzel mevki, yaralayıcı; kişinin bir haberi kuvvetlendirmek veya bir işi yapıp yapmamak hususundaki azim ve iddiaya güç vermek için Allah'a kasem ya da boşama ve köle azadı gibi bir şeye bağlamak suretiyle akit etmesi anlamında bir fıkıh terimidir. Yemin, daha çok Allah'ın isimleri veya zâtî sıfatlarından birisi anılarak yapılan kasem için kullanılır. Kasem ve hılf kelimeleri arasında nüanslar olmakla birlikte "yemin" ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadırlar. Yemin, akitlerde ve husûmetlerde sözü te'kid için meşrûdur. Meşrûiyeti Kur'ân-ı Kerîm ve Sünnetle sabittir. İslamın ilk başlarında ana babaya yemin edilirdi bu daha sonra yasaklandı.

^[40][1809] Müminler, diğer mümin kardeşlerini bırakıp ta düşmanları olan kâfirleri dost ve yardımcı edinmesinler. Dinleri hususunda onlarla samimi olup müslümanların sırlarını onlara aktarmasınlar. Bunu yapanların, Allah’tan bekleyecekleri hiçbir şeyleri yoktur. Allah onlardan beridir. Onlar da Allah’tan uzaktırlar. Ancak kâfirlerden çekinme haliniz müstesnadır. Bu durumda dillerinizle dostluğunuzu söyleyip kalblerinizle onlara düşmanlık besleyebilirsiniz. Allah sizi, kendisinden sakındırır. Ona karşı isyan etmeyin ve düşmanlarım dost edinmeyin. Öldükten sonra dönüşünüz ancak Allah’adir. O, sizleri âmellerinize göre hesaba çekecektir. Bazı müminlerin, Yahudilerden arkadaşları vardı. Onlarla dostluk kuruyorlardı. Sahabilerin bir kısmı bunlara "Yahudilerden uzak durun. Sizi dininizden çıkarıp iman etmenizden sonra sizi saptırmasınlar. Onlarla arkadaşlıktan çekinin" demişlerdi. Buna rağmen, dostluk kuran müminler bu öğüdü dinlemediler ve bunun üzerine bu âyet nazil oldu.

^[41][1810] Allah, Peygamberleri bir araya toplayacağı kıyamet gününde veya İsayı göğe kaldırdığı zamanda ona, "Ey Meryemoğlu İsa, insanlara sen mi dedin ki: "Allahın dışında beni ve annemi, kendisine ibadet edilen iki ilah edinin?" İsa da O’na dedi ki: "Ey rabbim ben, böyle bir şeyi yapmak veya konuşmaktan beriyim. Seni bundan tenzih ederim. Benim, hakkım olmayan böyle bir şeyi söylemeye ne haddim var? Çünkü ben de annem de senin yarattığın kullarız. Kulların nasıl olur da rabblık iddiasında bulunabilirler? Şayet ben böyle bir şey söylemiş olsaydım sen onu bilirdin. Çünkü senden hiçbir şey gizli değildir. Sen benim kalbimde gizlediğim şeyleri dahi bilirsin. Açıkça söylediğim şeyleri nasıl bilmezsin? Ben, senin bana bildirmediğin şeyleri bilmem. Şüphesiz ki sen, senin dışında kimsenin bilemeyeceği gizli şeyleri bilensin.

^[42][1811] Yüce Allah’ın uluvv ile fevkıyyeti (yani yukarıda ve üstte oluşu) hususunda açık ifadeler taşımaktadır. Bu nasslardan kasıt semada yüce Allah’ı ihtiva eden bir zarfın bulunduğunu anlatmak değildir. Aksine: "fi: ...de, da" birçok ilim ehli ve dilbilginlerinin söyledikleri gibi "ala: üzerinde, ...e, a" anlamındadır ve birçok yerde "fi" edatı "alâ" anlamında da kullanılmaktadır. Yüce Allah’ın: "Ve andolsun hurma dallarına asacağım." (Tâ-hâ, 20/71) buyruğunda olduğu gibi; yahut ta semadan kasıt üst cihettir. Her iki anlama göre de bu buyruklar yüce Allah’ın yarattıklarının üstünde oluşuna dair açık bir nass teşkil etmektedir. Sözü geçen "rukye" (okumak yoluyla hastaya şifa talebinde bulunmak, tedavi etmek) hadisinde rububiyeti, uluhiyeti, isminin takdisi, yarattıklarının üstünde oluşu, şer’î ve kaderî emrinin umumi oluşu belirtilerek O’na senada bulunulmak suretiyle tevessülde bulunulmaktadır. Daha sonra da bütün semavattakileri kuşatan rahmeti vesile olarak zikredilip yeryüzünde bulunanlara da bu rahmetinden bir pay ayırması istenmektedir. Arkasından büyük ve küçük günahların bağışlanması için yalvarılmaktadır. Sonra da yüce Allah’ın kulları arasından hoş ve temiz kimseler olan peygamberler ile onlara tabi olanlar hakkındaki özel anlamıyla rububiyeti vesile kılınmaktadır. Bu rububiyetinin eserleri arasında ise onları din ve dünyanın gizli ve açık nimetlerine garketmiş olmasıdır. Yüce Allah’a bu çeşitli vesileler ile yapılan bir duanın hemen hemen reddi söz konusu olmaz. Bundan dolayı Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- bu duadan sonra ne kadar hastalık varsa, mutlaka ortadan sildiği Allah’ın şifasını istemek için dua etmiş bulunmaktadır. Bu duasında da yüce Allah’tan başkasına yalvarmak söz konusu değildir. Bu duada Allah’tan başkasına yapılan herhangi bir yalvarıp yakarma yoktur. Birtakım zatlarla, şahıslarla, filanın hakkı, filanın yüzü suyu hürmeti ve buna benzer ifadeler ile vesileler kılan, aracılar koyan, kabir abidleri acaba bunun farkına varırlar mı?

^[43][1812] Yüce Allah peygamberi Musa -Aleyhisselam-’a hitab etmekte ve ona kendi tarafından bir sevgi bırakmış olduğunu bildirmektedir. Yani şanı yüce Allah onu sevdiği gibi, mahlukatına da sevdirmişti. Musa -Aleyhisselam-’ın kendi gözü önünde yetişmesini sağladığını ve risaletini Firavun ve kavmine taşımasını sağlayabilecek şekilde terbiye edilip, yetiştirilmesi için gerekli şartları sağlamış olduğunu haber vermektedir. Musa'nın annesi, Firavun'un, İsrailoğulları'nın her doğan erkek çocuğun öldürülmesini emrettiği yılda, Musa'yı dünyaya getirmiş ve Firavun'un, kendi çocuğunu da öldürteceğinden korkmuştur. Bunun üzerine Allah Teala Musa'nın annesine, ya zamanındaki Peygamberler vasıtasıyla veya bizzat kalbine ilham ederek Musa'yı küçük bir sandığın içine koymasını ve onu Nil nehrine bırakmasını bildirmiştir. Musa'nın annesi, Allah Teala'nın, kendisine ilham ettiği şeyi yapmıştır. Firavun her zaman olduğu gibi bir sabah Nil nehrinin kenarındaki sarayının bahçesinde karısı Âsiye ile birlikte otururlarken, nehir, sandığı getirip kenara attı. Firavun sandığın getirilmesini emretti. Sandık getirildi. Firavun onu açtı. İçi beşik şekline getirilmiş bu sandıkta Musa bulunuyordu. Allah Teala Musa'yı Firavun'a sevdirdi. Firavun ve hanımı onu alıp büyüttü. Âyet-i Kerimede: "Musa'yı benim de onun da düşmanı olan biri alsın." buyurulmaktadır. Bu düşmandan maksat, Firavun'dur. Firavun ilahlık iddiasında bulunduğu için Allanın düşmanı olmuştur. Musa'nın büyüyüp Peygamber olmasından sonra kendisini imana davet etmesi üzerine de ona düşman olmuştur. Âyet-i Kerimede "Seni sevimli kıldım" ifadesi zikredilmektedir. Bundan maksat, Allah tealanın, insanların kalblerine Musayı sevme duygusunu yerleştirmesidir. Yahut Musa'yı vücutça yakışıklı yaratmasıdır.Yine âyet-i Kerimede "Seni sevimli kıldım ki, muhafazam altında yetişesin." buyurulmaktadır. Burada ifade edilen muhafaza altında bulundurulmaktan maksat, "Benim iradem ve sevgim ile beslene ve büyüyesin." demektir. Yahut "Bütün hallerinde benim denetimim altında bulunasın." demektir.

^[44][1813] "Basîr" de ne kadar ince ve hissedilemez gibi görülse ya da uzak olsa dahi kişi, cisim ve renk türünden görülme özelliğine sahip her şeyi idrak eden demektir. Engellerin, perdelerin onun görmesine olumsuz bir etkisi yoktur. Bu müf’il (veznindeki ism-i faîl) anlamında "fail" veznindedir. Bu da şanı yüce Allah hakkında basar sıfatının kendi zatına layık şekliyle sabit olduğunun delilidir.

^[45][1814] "Kendi ellerimle... seni ne alıkoydu?" buyruğu, şanı zatına yakışan bir şekilde gerçek anlamı ile onun sıfatı olmak üzere yüce Allah’ın iki elinin olduğunu ihtiva etmektedir. Ayet-i kerîmede yüce Allah İblis’i elleriyle yaratmış olduğu Âdem’e secde etmediğinden dolayı azarlamaktadır. Burada "iki el"in kudret diye yorumlanması imkânsızdır. Çünkü İblis de dahil olmak üzere herşeyi yüce Allah kudretiyle yaratmıştır. Bu durumda Âdem’in ayrıcalıklı bir konumda olduğunu belirten bir özelliği kalmaz. Aynı şekilde "iki el" in ni’met, kudret veya başka bir anlamda kullanılmaları ancak gerçek anlamıyla iki ele sahib olarak nitelendirilen kimseler hakkında söz konusu olabilir. Bundan dolayı mesela, rüzgarın eli vardır, suyun eli vardır, denilmez.

^[46][1815] 4476 nolu rivayette gerekli açıklama yapıldı.

^[47][1816] Müslim’deki lafzi manası da şöyledir: “Allah’ın sağ eli dopdoludur. Hiç eksilmez. O, gece gündüz durmadan infak eder. Gökleri ve yeri yarattığı günden beri infak ettiklerini bir düşünün. Bu dahi onun sağ elinde bulunanı eksiltmiş değildir.”

^[48][1817] Bu hadiste hem yüce Allah’ın arşının üstünde oluşuna, hem ilminin bütün varlıkları kuşatmasına iman birarada zikredilmektedir. Yakınlığı halinde bile yüce olan, yüceliğinde bile yakın olan Allah’ın şanı ne yücedir! O bütün eksikliklerden münezzehtir.

^[49][1818] Kitab ve sünnetteki "yüz" sıfatını isbat eden nasslar sayılamayacak kadar pek çoktur. Bunların hepsi de vechi (yüzü) cihet, mükâfat ya da zat diye tefsir eden Muattıla’nın te’villerinin anlamsız olduğunu ortaya koymaktadır.Hak ehlinin kabul ettiği görüş; vechin zattan ayrı bir sıfat olduğudur. Bu sıfatın Allah hakkında sabit olduğunu kabul etmek yüce Allah’ın -Mücessime’nin belirttiği gibi- birtakım azalardan meydana gelmiş olduğunu gerektirmez. Aksine bu, yakışan şekliyle yüce Allah’ın bir sıfatıdır. Hiçbir yüz O’na benzemediği gibi, O’nun yüzü de hiçbir yüze benzemez. Muattile bu iki âyet-i kerîme’yi yüz’den zatın kastedildiğine delil göstermişlerdir. Zira kalıcılıkta ve sonunun gelmeyişi hususunda vechin herhangi bir özelliği bulunmamaktadır. Bizler böyle bir delillendirmeye şu şekilde karşı çıkıyoruz: Şâyet yüce Allah’ın gerçek anlamıyla bir vechi bulunmamış olsaydı, bu lafız zat anlamında kullanılmış olmazdı. Çünkü belli bir anlam için kullanılan bir lafzın o sıfata sahib olan zat hakkında o lafzın, aslî manası sabit olmadığı sürece bir başka anlamda kullanılamaz. Çünkü zihnin gerektirici olandan, gerekene intikal edebilmesi başka türlü mümkün değildir. Diğer taraftan onların bu mecazi yorumlarını başka bir yolla da çürütmek mümkündür. Burada vech lafzı kullanılıp zat kastedilmiştir, demek yerine, kalıcılık veche isnad edilmiştir. Bu ise zatın da kalıcı olmasını gerektirir, denilir.el-Beyhakî’nin, el-Hattabî’den naklettiğine göre yüce Allah vechi zata izafe edip, sıfatı (celal ve ikram sahibi) da veche izafe ederek: "Celal ve ikram sahibi Rabbinin vechi ise kalıcıdır" diye buyurmuş olması, burada "vech"in zikredilmesinin sıfat olmadığına, buna karşılık "celal ve ikram sahibi" ibaresinin "vechin" sıfatı olduğuna, "vech"’in ise "zat"ın sıfatı olduğuna delil teşkil etmektedir.Yine Ebu Musa el-Eş’arî’nin rivayet ettiği şu hadiste de şöyle denilmektedir: "O’nun hicabı nur yahut nâr’dır. Eğer hicabını açacak olur ise vechinin parıltıları yarattıklarından gözünün ulaştığı herbir şeyi muhakkak yakardı." (Sahih bir hadistir. Müslim, İman, babun fi kavlihî aleyhi’s-selam... (Nevevî, III, 16) “Yüzünün parıltıları”nın nuru ve celali anlamında olduğu söylenmiştir. Bk. Câmiu’l-Usul, 5016)

^[50][1819] Ayetin tamamı şöyle: “Güneş, kendine âit bir yer çevresinde akar gider. Bu, dâima gâlib olan ve her şeyi hakkıyle bilen Allah'ın takdiridir.” Yasin 38

^[51][1820] Ayet şu; “Nûh şöyle demiştir: Rabbım! Yeryüzünde kâfirlerden tek bir kişi bırakma.” Nuh 26

 

 

---